'Terreurafdeling gevangenis Vught schendt mensenrechten'

Het geluid van de ventilator is alles wat te horen is in de cellen van de terreurafdeling. De wanden hier zijn zo dik dat er van buiten amper geluid doordringt. Het regime is zo strikt dat een gedetineerde tot wel 22 uur zit opgesloten in zijn cel. Alleen, vrijwel zonder contact met de buitenwereld. Welkom in het parallelle universum, de terreurafdeling (TA).

Ex-gedetineerden vertelden Amnesty International hoe het is in gevangenissen De Schie en Vught, die de twee terreurafdelingen van ons land herbergen. Daar heerst een regime dat volgens Amnesty in strijd is met de mensenrechten, om meer redenen dan één.

Neem de manier waarop de buitenwereld uit het zicht verdwijnt. Letterlijk in sommige cellen, waar de lucht niet eens te zien is, wel een bakstenen muur. En wie op een TA zit, mag zijn bezoek alleen de hand drukken. Als hij bereid is de bij dat contact behorende visitaties voor en na het bezoek te ondergaan tenminste. Tijdens die controles, waarbij gedetineerden zich helemaal uit moeten kleden, wordt gekeken of er niets wordt meegesmokkeld. ,,Je staat daar, voelt je vernederd, terwijl een bewaker naar je kijkt. Die zegt: buig drie keer, til je scrotum op, doe dit, doe dat. Als je het snel doet, zegt hij dat het langzamer moet. Elke bewaker op jouw afdeling heeft je zo onderzocht. En jij wordt elke dag weer met ze geconfronteerd.’’ Nog nooit werd tijdens een van deze controles smokkelwaar aangetroffen.

Gedetineerden vinden de visitaties een zware prijs om te betalen voor een geforceerd bezoek onder streng toezicht, waarbij écht contact onhaalbaar is. ,,Ik zag mijn dochter toen ze zes of zeven maanden was. Ik wilde haar zien zonder het glas. Ze kroop naar me toe en er werd me gezegd dat ik haar niet aan mocht raken. Ik zei mijn vrouw dat ze mijn dochter weg moest halen. Toen ik bij het afscheid nemen mijn hand over het hoofd van mijn dochter liet gaan, mocht ik als straf bezoek een maand lang alleen vanachter glas zien.’’ Later besluit de gedetineerde zijn kind ondanks de regels te omhelzen. Justitie slaat terug: ditmaal moet zijn bezoek drie maanden vanachter glas met hem communiceren. Sommige gedetineerden kiezen daar vrijwillig voor: het is de enige manier de visitaties te ontlopen.

Zo zorgt het regime dat gevangenen het contact met hun familie verliezen, net als het vertrouwen in de rechtsstaat. ,,Het is of je in parallelle werelden leeft, die tijdens dat bezoekuur samen komen.’’ Maar niet echt, want het meeluisteren door bewakers zorgt dat een vrij gesprek onmogelijk is. Amnesty hekelt dat aan zo’n zwaar regime ook verdachten die nog niet veroordeeld zijn, worden onderworpen. Sommigen van hen worden uiteindelijk vrijgesproken, maar dragen dan wel het stigma van de terreurafdeling met zich mee. Anderen hebben relatief lichte vergrijpen op hun kerfstok. Zo belandde ook de man die geld naar een jeugdvriend annex Syriëganger overmaakte zonder pardon op de TA. Ondertussen neemt het aantal onderzoeken alleen maar toe. In april stond de teller op 386 justitiële onderzoeken naar 471 mensen die zich schuldig zouden maken aan jihad-gerelateerd terrorisme.

Zelfs directeur Yola Wanders van de gevangenis in Vught zou willen dat het er op haar afdeling soepeler aan toe zou gaan voor de verdachten die daar uiteindelijk belanden. Als je gevangenen veilig wilt laten terugkeren in de samenleving, moet je ze een zinvolle dagbesteding bieden, zegt ze in een interview met Amnesty. 'Maar ik moet me houden aan het beleid zoals dat in Den Haag is vastgesteld.’ En dat beleid schrijft intense strengheid voor. Er is niet van af te wijken, tot zorg van zelfs een officier die de verdachten vervolgt. ,,Ik ben het meest bezorgd dat mensen radicaler naar buiten komen, terwijl het belangrijkste oogmerk veiligheid is.’’

Volgens minister Sander Dekker (Justitie en Veiligheid) voldoen de gevangenissen, dus ook de terrorismeafdelingen, aan alle internationale richtlijnen. Er is op de afdelingen al het nodige veranderd en is er 'meer oog voor uren buiten de cel'. ,,Ook wordt bij elke gedetineerde een beoordeling gemaakt of iemand een gehard extremist of een beïnvloedbare meeloper is die nog openstaat voor dialoog. Door deze gedetineerden apart van elkaar in de terrorismeafdeling te plaatsen, wordt voorkomen dat er beïnvloeding plaatsvindt.''