Tien vragen over de nieuwe landelijke bloedtest naar corona

1. Hoe gaat die bloedtest in zijn werk?
,,De test wordt uitgevoerd op bloed van tienduizenden bloed- en plasmadonoren van bloedbank Sanquin. Onderzocht wordt of die donoren antistoffen hebben aangemaakt tegen het coronavirus, doordat ze ervan genezen zijn. Die mensen zijn immuun voor corona. Omdat de meeste mensen al jaren donor zijn, is de kans zeer groot dat dit bekende donors zijn. Van eerdere donaties bewaren we bloed, dat is een wettelijke plicht. Die buisjes kunnen we erbij pakken om te vergelijken wanneer de donors immuun zijn geworden. De coronabloedtesten moeten zo duidelijk maken of er in Nederland al een grote groep bestand is tegen dit virus. Het plan is om die bloedtest om de zoveel weken te herhalen, daarmee ontstaat een goed beeld van de groeiende groepsimmuniteit tegen corona in Nederland.’’

2. Wanneer starten de bloedtesten voor corona?
,,We gaan de eerste monsters deze week meten. Als alles goed gaat, gaan we over twee weken vanaf nu de hele bulk meten.’’

3. Wanneer is het coronavirus te stoppen?
,,Eén besmet persoon die het coronavirus heeft, besmet gemiddeld tussen de twee à drie anderen. Dat is de eigenschap van het beestje. Stel: ik ben besmet, dan steek ik dus twee à drie buurmannen aan. Dat proces kwam lekker op gang tijdens carnaval. Al valt de mate van besmettelijkheid van corona nog mee. Mazelen bijvoorbeeld is één van de recordhouders. Als je één iemand met mazelen in een groep zet waarvan niemand immuun is, dan lopen gemiddeld twaalf mensen het op. Als niemand tegen mazelen is ingeënt, krijg je een veel snellere ontploffing. Bij corona geldt dat als net iets meer dan 60 procent van corona is genezen, het virus niet nog een slachtoffer weet te pakken. Mensen zijn dan zodanig omringd met immune mensen dat de uitbraak niet verder gaat. Als een stang in de metro na een coronapatiënt alleen nog maar beetgepakt wordt door immune mensen, heeft het virus geen nieuwe slachtoffers gevonden en dooft het uit.’’

4. Hoe lang hebben we nodig om die 60 procent te bereiken?
,,Stel dat er bij het eerste onderzoek al heel veel mensen immuun zijn, dan hoef je er nog maar kort mee door te gaan en dan ben je er. Maar het kan ook enorm tegenvallen als nog bijna niemand antistoffen heeft aangemaakt, dan kan het veel langer duren voor de buit binnen is. Stel dat 10 procent immuun is voor corona, dan zijn we nog lang niet bij de 60 procent. Het gaat er natuurlijk om hoe snel dat percentage stijgt. Als uit het eerste onderzoek blijkt dat 10 procent immuun is en drie weken later 25 procent, dan kunnen onderzoekers van het RIVM uitrekenen hoe lang het duurt voordat je bij de 60 procent zit. Die curve vlakt af omdat het virus steeds minder makkelijk een nieuw slachtoffer vindt, dat nog géén antistoffen heeft aangemaakt. Zo leveren wij gereedschap voor de deskundigen, zodat zij kunnen zien hoe lang zij maatregelen moeten treffen. Als je bij de 60 procent zit, dan kunnen we weer terug naar het normale leven.’’

5. Wat voor percentage verwacht u bij de eerste grootschalige bloedtest?
,,In het zuiden zie je wel wat hogere aantallen besmettingen met corona, maar het zou me verbazen als het percentage met immuniteit al heel hoog is. Ik denk dat al die maatregelen die getroffen zijn al heel goed werken. Daarmee vertragen we het aantal mensen dat het coronavirus krijgt. Besmetten gebeurt nu dus veel minder, omdat mensen veel minder contacten hebben. Daarmee vertraag je de verspreiding. Maar dat betekent niet dat mensen al immuun zijn.’’

6. Wiens bloed gaat getest worden?
,,In Nederland zijn 331.000 bloeddonoren, wekelijks geven zo’n tienduizend donoren bloed. We willen beginnen met die groep van tienduizend mensen: alle mensen die in Nederland in één week bloed doneren. Ongeveer 99 procent van de donors heeft al toestemming gegeven op onderzoek naar zijn of haar bloed en verder kan het volledig geanonimiseerd worden. We mikken vooral op plasmadonoren, want die geven vaker. Die mogen elke twee weken plasma geven en doen dat gemiddeld zo’n vijf keer per jaar. De bloedtesten vinden plaats op gezonde mensen. Donoren die verkouden zijn, hoesten of koorts hebben, verzoeken we om thuis te blijven.’’

7. Heel veel mensen met grieperige verschijnselen willen weten of ze corona hebben. Kunnen zij zich bij de bloedbank melden en krijg je dan de uitslag van de bloedtest?
,,Nee, dat krijgen ze niet te horen. Het gaat hier om of Nederland groepsimmuniteit bereikt en niet om of een individuele donor antistoffen tegen corona heeft aangemaakt. Het is in elk geval niet de bedoeling dat mensen die mogelijk corona hebben naar ons toekomen. Als je symptomen hebt of zorgen hebt, moet je de huisarts bellen. Voor ons is het superbelangrijk om de hygiëne hoog in het vaandel te hebben staan. We hebben heel veel extra maatregelen getroffen, waardoor bloeddonoren géén corona krijgen. En we hopen ook dat ze blijven komen.’’

9. Zijn donoren wel een goede afspiegeling van de Nederlandse samenleving?
,,Voor besmettingen die door de lucht gaan, zoals bij corona het geval is, zijn donoren een goede afspiegeling van de samenleving. Want we moeten allemaal ademen. Er komen dagelijks tweeduizend bloeddonoren bij de bloedbank, dat is een goede vertegenwoordiging van de mensen van 18 tot 79 door het hele land. Maar je moet natuurlijk wel altijd in je achterhoofd houden dat dit niet echt een afspiegeling is van de samenleving. Er zitten geen kinderen bij. En je mag bijvoorbeeld geen bloed geven als je drugs gebruikt of veel reist. Maar dat maakt voor dit bevolkingsonderzoek naar corona niet uit.’’

10. Er zijn te weinig tests die vast kunnen stellen of iemand het coronavirus heeft, zijn er wel voldoende bloedtests om antistoffen te meten?
,,We hebben als het goed gaat bergen tests. En we hebben ervaring. We hebben dit eerder ook bij andere virusuitbraken gedaan. Bij de Q-koorts-uitbraak, de huidige hepatitis E-uitbraak bijvoorbeeld. Het gaat prachtig geautomatiseerd met streepjescodes, want tienduizend tests gaan we natuurlijk niet met de hand doen.’’

In onderstaand dashboard meer informatie over het verloop en de besmettingen per gemeente (klik op mobiel halverwege de scrollbar om te scrollen):