Een groeiende groep 15-jarigen heeft moeite met lezen. 18 procent van de Nederlandse 15-jarigen is niet in staat een brief van de gemeente te lezen of ondertiteling van een film te volgen. In 2003 was dat nog 11,5 procent. Dat blijkt uit de meest recente internationale PISA-studie, die iedere drie jaar onder 15-jarigen wordt gehouden.

Directeur Merel Heimens Visser van Stichting Lezen en Schrijven maakt zich zorgen over deze trend die wordt beschreven in het rapport ‘Preventie door interventie’ dat vandaag uitkomt. 

Eén op de tien leerlingen in groep acht van de basisschool beheerst het Nederlands niet voldoende. De aantallen lopen op in het vervolgonderwijs naar één op de zes onder 15-jarigen en tot één op de drie op MBO-2 niveau. “Hoe verderop in de schoolcarrière, hoe akeliger de cijfers worden.”

Wat de oorzaak is van de slechter wordende leesprestaties onder jongeren, is niet bekend. De onderzoekers van het rapport stellen vast dat jongeren (en kinderen) minder lezen dan vroeger en daardoor minder geoefend zijn. Door het weinige lezen gaat hun leesvaardigheid niet vooruit, maar mogelijk zelfs achteruit.

Voor basisschoolkinderen zijn er lesprogramma’s om daarop in te grijpen en ook voor de taalontwikkeling van peuters is er volop aandacht. Voor jongeren is die aandacht er nauwelijks. ,,Ze vormen een vergeten groep, terwijl ingrijpen op die leeftijd nog een belangrijke impact kan hebben. Hun hersenen werken als een spons.”

In het rapport staat dat de leesproblemen in Nederland een zorgwekkende kant op bewegen. Zowel onder jongeren als volwassenen stijgt de laaggeletterdheid. Heimens Visser weet dat soms wordt gesuggereerd dat de oorzaak ligt in de komst van vluchtelingen die niet goed kunnen lezen en schrijven, maar volgens haar verklaart dat niet de hele stijging. Daarvoor is de instroom van vluchtelingen niet groot genoeg.

Met moeilijk kunnen lezen gaat veel leed gepaard. ,,Mensen die laaggeletterd zijn, zijn ongelukkiger. Ze leven 6 jaar korter, hebben drie keer zo vaak een uitkering, hebben lage inkomens en komen vaker in de schulden.” Ze kosten vanwege de vele problemen de samenleving ook veel geld. ,,Er moet ingegrepen worden. Het blijft anders dweilen met de kraan open.”

De internationale omschrijving van laaggeletterdheid geldt voor mensen die moeite hebben met het lezen en begrijpen van geschreven teksten die ze nodig hebben om te functioneren. Ze vinden het bijvoorbeeld lastig om een brief van de gemeente, van school of het werk te begrijpen. Omdat ze leesproblemen hebben, is het voor hen moeilijk om geschreven kennis op te doen en zich zo verder te ontwikkelen. 

In Nederland zijn 1,3 miljoen mensen laaggeletterd. Van kinderen die moeite hebben met lezen, wordt doorgaans gezegd dat ze een taalachterstand hebben. Als die achterstand op volwassen leeftijd niet is weggewerkt, is er sprake van laaggeletterdheid. Mensen die helemaal niet kunnen lezen en schrijven, zijn analfabeet. Dat geldt in Nederland voor 250.000 mensen.