Critici stellen dat Nederland het virus dit najaar te lang heeft laten voortwoekeren, waarna alleen nog deze zware lockdown mogelijk was.

De voorzitter van het Outbreak Management Team bestrijdt dat er getreuzeld is, maar vindt wel dat na toekomstige versoepelingen eerder ingegrepen moet worden als het aantal besmettingen toeneemt. ,,De signaalwaarden gaan naar beneden, zodat je eerder overgaat op strengere maatregelen. Nu bleken die waarden toch uit te nodigen om steeds verder op te rekken.”

De alarmbellen op het dashboard staan nu op zeven besmettingen per 100.000 inwoners per dag, en dagelijks veertig ziekenhuis- en tien ic-opnames. Bij die aantallen zijn maatregelen logisch, maar toch gebeurde dat afgelopen najaar niet automatisch. Inmiddels worden alle waarden fors overschreden.

Dus gaan de drempels omlaag, al is nog onduidelijk met hoeveel. Van Dissel: ,,Wel vraag ik me af wat de reactie is als je adviseert om heel snel een heel zware maatregel te nemen. ‘Moeten we nu alweer in lockdown, de aantallen zijn beperkt?’ hoor je dan waarschijnlijk.”

De RIVM-directeur verwacht dat door de lessen van corona de infectieziektebestrijding en de zorgcrisisstructuur verandert. ,,Je wil eigenlijk al kunnen zien welke virussen in de dieren rondgaan die potentieel kunnen overspringen. Maar tegelijkertijd kijk je ook naar zaken als mondkapjes, andere voorraden en medicijnen: nu zijn we vaak afhankelijk van China en India. (…) In het voorjaar bleek gewoon dat een pandemie in deze omvang ons voorstellingsvermogen te boven ging. Het begrip lockdown bestond hier niet eens.”

Capaciteitsproblemen zullen bij een volgende pandemie niet zo’n prominent probleem meer moeten zijn. ,,Zo is het testen in Nederland klassiek ingericht rond relatief kleinschalige microbiologische labs bij ziekenhuizen. Dat functioneert uitstekend in vredestijd, maar naarmate massaal testen meer nodig is, gaat dat kraken. Dat geldt ook voor de GGD’s, die decentraal werken en telkens moesten opschalen. En dan stuit je gaandeweg steeds op een volgende zwakke schakel: beperkte testcapaciteit, de grenzen van de ic-capaciteit, tekort aan beschermingsmiddelen.”

Hij wordt geprezen en verguisd, krijgt een eredoctoraat maar ook felle kritiek. Lees hieronder het gesprek met Jaap van Dissel over de sleutelmomenten van 2020, het OMT, de politiek en persoonlijke frustraties: ,,Na zo’n overleg ligt soms alles op straat. Dat kan niet.”