Het kan snel gaan in de politiek. Nog geen 2 jaar geleden, in mei 2013, houdt premier Rutte een toespraak op het congres van de VVD. Op dat moment ligt de partij onder vuur vanwege het strafrechtelijk onderzoek naar oud-senator Jos van Rey. Rutte hamert op het belang van integere politici, zoals gebruikelijk doet hij dat uit het hoofd. ,,Als grootste partij moeten we op het gebied van integriteit de standaard zetten.''

Toch lijkt er weinig veranderd sinds die tijd. Toen Rutte vorige week werd geconfronteerd met de foute declaraties van VVD'er Mark Verheijen reageerde hij laconiek: ,,Dat verhaal is erg opgeblazen.'' Let wel: Verheijen had toen al toegegeven dat hij inderdaad fouten had gemaakt. Ook was het niet de eerste keer dat zijn naam opdook in een belastende publicatie.

Rampweek
Wat is er aan de hand bij de grootste partij van Nederland? Een maand voor de zo belangrijke Provinciale Statenverkiezingen beleven de liberalen een rampweek. Dinsdag werd fractievoorzitter Kathalijne de Kruif van de VVD in Stichtse Vecht aangehouden wegens lekken uit een vertrouwelijke sollicitatieprocedure. Gisteravond legde Verheijen tijdelijk zijn werk als Kamerlid neer, nadat een ondernemer aangifte tegen hem deed wegens corruptie. De integriteitscommissie van zijn partij onderzoekt nog of hij als gedeputeerde van Limburg duizenden euro's ten onrechte heeft gedeclareerd, zoals NRC onlangs schreef.

Deze week staat niet op zichzelf. Politici van de VVD maken zich het vaakst schuldig aan integriteitsschendingen, zoals belangenverstrengeling, blijkt uit een overzicht van Vrij Nederland.

Zaken
Het gaat ook nog eens om ernstige zaken die bij de rechter belanden. Zo kreeg oud-burgemeester Ricardo Offermans een taakstraf opgelegd, omdat hij vertrouwelijke informatie zou hebben aangenomen van de eveneens verdachte Van Rey. Hij is in hoger beroep gegaan. Gedeputeerde Ton Hooijmaijers moest de cel in vanwege omkoping, witwassen en valsheid in geschrifte. Ook zijn hoger beroep loopt nog. Oud-wethouder Sjoerd Swane uit Maarssen werd veroordeeld vanwege belastingfraude en het aannemen van steekpenningen, maar is al 5 jaar voortvluchtig.

Dat VVD'ers verhoudingsgewijs vaker in opspraak komen dan politici van andere partijen heeft deels te maken met hun aantal: er zijn veel VVD-bestuurders en dus kan het vaker fout gaan. Maar dat is slechts de helft van het verhaal. ,,De VVD heeft de sterkste banden met het bedrijfsleven,'' zegt hoogleraar integriteit Muel Kaptein. ,,Dat brengt risico's voor vriendendiensten en corruptie met zich mee. Zeker in de lokale politiek speelt dat. Gemeenten en bedrijven zijn erg afhankelijk van elkaar. Als je elkaar dan ook privé kent, is het moeilijk het onderscheid zuiver te houden.''

In de dorpscultuur in Limburg lijkt dat nog moeilijker. Kaptein: ,,Het idee dat een politicus altijd klaar moet staan voor de burgers is kenmerkend voor de zuidelijke provincie. Dat is op zich goed, maar het risico van willekeur en vriendjespolitiek ligt op de loer. Of de gedachte: ik werk zo hard, ik mag er zelf ook wel een graantje van meepikken.''