Waterkwaliteit in sloten, plassen en vennen zorgelijk, blijkt uit groot burgeronderzoek
De kwaliteit van kleine wateren in Nederland is zorgelijk. Zo heeft ruim tweederde van de sloten, beekjes en plassen een te hoog stikstofgehalte, blijkt uit een groot burgeronderzoek dat is gecontroleerd door onderzoeksinstituut NIOO-KNAW. Dat onderzoek is opgezet omdat de overheid de kwaliteit van kleine wateren nauwelijks controleert.
Delen per e-mail
Net als bij grotere wateren, waar de waterkwaliteit wel wordt gemonitord, blijkt de situatie in veel sloten, beken en vennen niet best: 22 procent van de bijna 800 onderzochte wateren scoort slecht, 61 procent matig en slechts 17 procent bleek van goede kwaliteit. Mest en riooloverstorten lijken de voornaamste bronnen van verontreiniging.
Kleine wateren vormen samen een derde van het Nederlandse oppervlaktewater. Ze staan vaak rechtstreeks bloot aan vervuilingsbronnen als meststoffen en bestrijdingsmiddelen en zijn daardoor kwetsbaar, zegt ecoloog Sven Teurlinkx van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), die het onderzoek coördineerde. ,,Tegelijkertijd zijn het de wateren waar mensen het meeste mee in aanraking komen. De gemiddelde Nederlander komt niet dagelijks bij het IJsselmeer, maar wel bij het slootje voor zijn huis. De kleine wateren vormen de haarvaten van ons watersysteem, waar we van afhankelijk zijn als we willen zwemmen of schoon drinkwater willen. Daarnaast vormen ze een belangrijk leefgebied voor vissen, planten, insecten en vogels.’’
Drinkwater
Drinkwaterbedrijven sloegen eerder dit jaar al alarm over de zorgelijke kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in Nederland. Rivieren raken steeds sterker verontreinigd met chemische stoffen en medicijnresten, terwijl meststoffen en bestrijdingsmiddelen steeds dieper doordringen in het grondwater. De winning van drinkwater komt daardoor in gevaar, waarschuwde de Vereniging van waterbedrijven in Nederland (Vewin).
Van de wateren die systematisch worden gecontroleerd, voldoet slechts 1 procent aan de gestelde normen. In ongeveer een derde van de wateren in Nederland wordt de kwaliteit echter nooit of zelden gemeten. Om de kwaliteit van de kleinere waterlopen en plassen toch in beeld te krijgen, besloten Natuur & Milieu en ASN Bank de hulp in te roepen van burgers (zie kader). Dat leverde 782 bruikbare metingen op uit het hele land.
Te rooskleurig
Die resultaten roepen waarschijnlijk nog een te rooskleurig beeld op, zegt Teurlinkx. ,,We hebben niet gemeten of er poepbacteriën of blauwalg in het water zitten of onderzocht of het water veilig is om in te zwemmen. Ook stoffen waar grote wateren wel op worden gecontroleerd, zoals pesticiden, medicijnresten en zware metalen, zijn niet gemeten. Of denk aan PFAS, waar nu veel discussie over is. Het zou goed zijn om daar in een vervolgonderzoek wel naar te kijken.’’
Desalniettemin geeft het burgeronderzoek volgens de ecoloog een goede indicatie van de toestand van het Nederlandse oppervlaktewater. ,,In driekwart van de door ons onderzochte wateren bleek het stikstof- of fosfaatgehalte boven de norm. Het gaat om meststoffen uit de landbouw, maar ook van burgers die hun tuintjes bemesten, eendjes voeren of stikstofoxiden uit uitlaatgassen die uit de lucht neerslaan. Dat is niet alleen een probleem voor de biodiversiteit, zoals nu wordt benadrukt in de stikstofcrisis. Een overschot aan voedingsstoffen zorgt niet alleen voor minder vissen, maar bedreigt ook de kwaliteit van ons drink- en zwemwater doordat bijvoorbeeld blauwalg en botulisme oprukken.’’
De overheid moet meer doen om watervervuiling te voorkomen, stelt directeur Rob van Tilburg van Natuur & Milieu. ,,Als boeren minder mest en bestrijdingsmiddelen gebruiken op hun land, komen die minder in het oppervlaktewater terecht.’’ Daarnaast zouden gemeenten de afvoer van riool- en regenwater moeten scheiden. ,,Nu raken waterzuiveringsinstallaties bij hoosbuien vaak overbelast, waardoor rioolwater ongezuiverd in het oppervlaktewater komt.’’ Ook burgers kunnen helpen om de waterkwaliteit te verbeteren, zegt Van Tilburg, door hun dakgoot niet af te wateren op het riool maar op een regenton.
‘Burgerwetenschap’
Ruim 850 mensen deden afgelopen mee aan het onderzoek ‘Vang de watermonsters’, een groot ‘citizen science’-project om de waterkwaliteit in Nederland beter in kaart te brengen.
Afgelopen zomer verspreidden Natuur & Milieu en ASN Bank 4000 meetkits met daarin onder andere strips om de pH-waarde, nitraat- en nitrietconcentratie van water te meten. De vrijwillige deelnemers keken ook naar de helderheid van het water, de soorten waterplanten en maakten foto’s. Experts van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) controleerden vervolgens de resultaten op een deel van de bemonsterde locaties met professionele apparatuur.
Onderzoeker Sven Teurlincx van het NIOO ziet grote meerwaarde in burgeronderzoek. ,,In korte tijd konden we op deze manier veel meer metingen verzamelen dan we ooit met professionele onderzoekers hadden gekund, op veel meer plekken. Met betaalde krachten zou dat ook veel duurder zijn geweest. Bovendien creëert zo’n project meer betrokkenheid van burgers bij de waterkwaliteit in hun omgeving.’’
Biologen doen steeds vaker hun voordeel met het speurwerk van burgers. Zo worden de Tekenradar, Muggenradar, de Tuinvogeltelling, de Vlindertelling en Natuurkalender als voorbeelden van succesvolle burgerwetenschapsprojecten gezien.
Hoewel de resultaten van het watermonsteronderzoek niet meteen wetenschappelijk zijn, vervullen ze volgens Teurlincx wel en een belangrijke signaalfunctie. ,,Ze geven een goed eerste beeld van de toestand van het water en leveren bruikbare data voor waterbeheerders op om verontreiniging verder te onderzoeken en aan te pakken.’’
Het is de bedoeling dat het onderzoek volgend jaar een vervolg krijgt, met meer burgeronderzoekers en op meer locaties.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM
Honderdduizenden mensen krijgen lood binnen via kraan: ‘Tien jaar lang mijn dochter vergiftigd’
Honderdduizenden mensen krijgen volgens de Gezondheidsraad mogelijk lood binnen via het kraanwater. Ook al is het gebruik van lood in leidingen al sinds 1960 verboden, toch zijn er nog 100.000 à 200.000 woningen in Nederland die loden leidingen hebben. De raad waarschuwt ook voor schadelijk lood in het water van huizen met spiksplinternieuwe leidingen. -
PREMIUMKoken & eten
In deze chocoladefabriek in Brabant kun je je eigen pak hagelslag maken
Het heeft de sfeer van Sjakie in de Chocoladefabriek, maar het is levensecht. In een nieuwe chocoladefabriek in het Brabantse Veghel die nu in de maak is, maak je je eigen chocoladereep, in je eigen favoriete smaak, met je zelf ontworpen wikkel erom. In de fabriek werken alleen maar jonge mensen. -
video
Drinkwater in gevaar door vervuiling
De kwaliteit van onze bronnen voor drinkwater is in gevaar. Dat komt onder meer door chemische stoffen, medicijnresten en mest. De drinkwaterbedrijven slaan groot alarm. -
PREMIUMVerkiezingen
Is nieuw asfalt nog nodig nu thuiswerken de norm is? Partijen zijn verdeeld
In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen geven politieke partijen in acht afleveringen hun standpunten op het gebied van onder meer wonen, werken, vergroening, asfalt en de nexit. Vandaag aflevering 6: Hebben we al dat asfalt nog wel nodig nu miljoenen mensen thuiswerken? Aan het woord Gijs van Dijk (PvdA) en Joost Eerdmans (JA21). -
PREMIUM
Schoon water uit de kraan? Dat kost steeds meer moeite
Nederland heeft het beste drinkwater van de wereld, maar de drinkwaterbedrijven slaan alarm: dat is in de toekomst niet meer vanzelfsprekend. ,,Alles wat nu verkeerd gaat, komen onze kinderen en kleinkinderen tegen.’’
-
PREMIUMcolumn
Dat de Boekenweek niet doorgaat voelt wrang in deze gepolariseerde tijden
Özcan Akyol schrijft drie keer per week over wat hem bezighoudt. -
PREMIUMVraag bij het nieuws
Zo weet je of je loden leidingen in huis hebt
De Gezondheidsraad luidde eerder de noodklok over nog altijd aanwezige loden leidingen in oude huizen. Deze keer in de rubriek Vraag bij het nieuws: Wat zijn de risico’s en wat kun je eraan doen? -
PREMIUM
Door webshops ligt een koopverslaving op de loer, dit doe je eraan
Winkelen en uitgaan kan al een tijd niet, maar gelukkig hebben we webshops. Nou ja, gelukkig... Voor sommige mensen is een druk op de koopknop zó verleidelijk, dat een koopverslaving op de loer ligt.