Weet je nog niet precies waar jouw toekomst ligt? Kies voor een ‘brede’ opleiding

De trend is ‘breed’, zegt Hermien Miltenburg, oudervoorlichter, docent en drijvende kracht achter Studiekeuzekind.nl: meer scholieren kiezen de laatste jaren voor een brede studie(richting). Dat heeft ook met ons onderwijssysteem te maken: er zijn ruim 2000 verschillende studies op hbo- en universitair niveau. Wat moet je dan kiezen als je ‘misschien wel iets met economie’ wilt doen of nog niet verder gekomen bent dan ‘de zorg lijkt me wel leuk’?

Voor twijfelende en onderzoekende studenten-in-de-dop is het wellicht beter om breed te kiezen, zegt Miltenburg. ,,Je kunt van tieners niet verwachten dat ze alles overzien, dat je van al die studies weet wat ze inhouden. Als je voor een brede opleiding kiest, ontdek je gaandeweg nieuwe werelden, je komt op nieuwe ideeën. En als je dan na een jaar weet wat er ongeveer te koop is, kun je veel gerichter kiezen.’’

Als je wél al weet waar je hart ligt, heb je minder studiekeuzestress, merkt Eline Andernach (16). De huidige leerling van 5 havo wil haar - jarenlang gekoesterde - droom volgen: verloskundige worden. En dus bezocht ze al de open dag van de hbo-opleiding Verloskunde bij de Hogeschool Rotterdam. Eline: ,,Vanaf een jaar of 10 ben ik al heel erg geïnteresseerd in zwangerschappen en baby’s; het lijkt me zó mooi om de hele weg van de geboorte van nieuw leven, van een nieuw mens te begeleiden.’’

Verloskunde is dus de eerste keus van eindexamenleerling Eline, maar inmiddels bezocht ze meer open dagen. ,,Bij Verloskunde in Rotterdam zijn er voor eerstejaarsstudenten maar 65 plekken, terwijl er vorig jaar vijfhonderd aanmeldingen waren; de selectie is heel streng. Mijn mentor wees me erop dat ik ook een plan B moet hebben. Ik ben ook bij de open dagen voor Verpleegkunde in Leiden en Den Haag gaan kijken, dat is ook een serieuze optie voor me.’’

En hoewel verpleegkunde een bredere opleiding is dan verloskunde, kan het ook een goede opstap zijn. Eline ,,Ik had eerst eigenlijk niet zo’n idee wat verpleegkunde inhield. Na het bezoeken van de open dagen in Leiden en Den Haag heb ik dat wel. Als ik word afgewezen bij verloskunde, lijkt verpleegkunde me ook leuk. En na een jaar verpleegkunde zou ik het dan opnieuw bij verloskunde kunnen proberen.’’

Eline heeft dus al een duidelijk plan A en plan B. Dat geldt lang niet voor iedereen, ziet ze. Sommige klasgenoten hebben nog geen idee over hun vervolgopleiding, alleen dat ze ‘iets met hun economieprofiel’ of ‘natuurprofiel’ willen doen. En er zijn ook leerlingen die het principe huldigen ‘eerst maar ’ns zien of ik slaag’. Dat lijkt niet de meest snuggere insteek: de examenuitslagen worden komend voorjaar op 14 juni bekend, en de deadline voor het inschrijven voor de meeste nieuwe opleidingen ligt op 1 mei (en bij sommige opleidingen al veel eerder).

Dat uitstelgedrag heeft misschien ook wel met ons huidige studiestelsel te maken, denkt Hermien Miltenburg. Er is gewoon te veel keuze, en voor veel tieners werkt dat verlammend. ,,Ik zou er voorstander van zijn om het aantal opleidingen van 2200 terug te brengen naar bijvoorbeeld dertig. Dat zijn dan brede opleidingen met veel keuzeruimte. Ik denk dat we nu nog te veel denken in beroepen, terwijl tieners vaak nog geen idee hebben wat zo’n beroep precies inhoudt. Bovendien verandert de wereld razendsnel. Natuurlijk is het belangrijk om specialistische kennis op te doen, maar vaardigheden leren is zeker zo belangrijk. Nu moeten kinderen op hun 14de of 15de een profielkeuze maken, waarbij het soms lijkt dat die keuze tot je 67ste vastligt.’’

Of je nu een gespecialiseerde studie kiest of ‘breed’ opgeleid bent: voor je carrièrekansen maakt het niet veel uit, bleek uit een studie van de Universiteit van Amsterdam (2019). Studenten met een gerichte studie vinden gemiddeld wel iets sneller een baan - vaak bij een stage-adres - én ze verdienen - ook op de lange termijn - iets meer dan de breed opgeleiden. Een keerzijde is er ook: stel dat je elektromonteur wilt worden en je merkt dat het beroep je toch niet aanspreekt, moet je weer opnieuw beginnen.

Heel gerichte opleidingen vind je onder meer bij de Zadkine Vakschool Schoonhoven, waar je op mbo-niveau wordt opgeleid voor een baan in de goud-, zilver-, juweliers- en uurwerkbranche. Voor een goede goud- of zilversmid is altijd werk, weet Francien van der Drift, docent aan de Zadkine Vakschool Schoonhoven. ,,Natuurlijk zie je in de hele maatschappij een trend van digitalisering - goedkope sieraden komen tegenwoordig ook al uit de 3D-printer - maar daarnaast zie je juist een hang naar handwerk en de waardering voor ambachten. Onze opleidingen zijn voor veel jongeren aantrekkelijk omdat je nog een echt ambacht leert, in combinatie met het kunstzinnige aspect.’’ Bij heel specialistische opleidingen is de uitval onder studenten klein, is de ervaring van Van der Drift. ,,Meestal kennen aankomende studenten onze opleiding al van een familielid of kennis; de motivatie bij onze studenten is groot.’’

Die motivatie is wellicht minder als je nog niet goed weet wat jouw toekomstige opleiding inhoudt, of waar je nou precies voor wordt opgeleid. Net als oudervoorlichter Miltenburg vindt Van der Drift dat leerlingen in Nederland eigenlijk te vroeg een profiel en vervolgopleiding moeten kiezen. Jonge leerlingen zonder duidelijk toekomstdoel zouden beter eerst verschillende praktijkervaringen op heel verschillende terreinen kunnen opdoen (van zorg tot techniek, en van onderwijs tot economie) voordat ze een weloverwogen keuze maken. Van der Drift: ,,Ik ben bij open dagen van techniekopleidingen geweest waarbij leerlingen staan te knipperen met hun ogen: ze zien dan zó veel, maar hebben geen idee hoe het er in de praktijk aan toegaat.’’

Voor dat laatste is Eline Andernach niet bang. Ze kijkt ernaar uit om haar eerste keuze verloskunde te gaan doen, maar idealiseert haar ‘droomopleiding’ en ‘droomberoep’ niet. ,,Ik weet al dat niet álles in een opleiding leuk is; dat geldt voor geen enkele opleiding’’, zegt Eline. ,,Bij verloskunde leer je in het eerste jaar vooral van alles over bevallingen die goed gaan, maar daarna leer je bijvoorbeeld ook slechtnieuwsgesprekken voeren als er iets misgaat. En als je eenmaal verloskundige bent, kun je gaan werken in een ziekenhuis, in een praktijk met verloskundigen of je kunt je eigen praktijk opzetten. Dan zul je dus ook je administratie moeten doen. Dat is niet iets wat me heel leuk lijkt, maar het hoort er wel bij.’’