Witte deelfietsen van vroeger zijn nu kleurrijke puinhoop

Daar liggen ze dan, vele duizenden fietsen op een oppervlakte zo groot als een voetbalveld. Het veelkleurige mega-fietsdeelkerkhof in de Chinese stad Xiamen is het gevolg van de concurrerende bedrijven die de Chinese steden overspoelden met fietsen via een app op je smartphone kon huren. Uit nieuwe cijfers blijkt dat er in Nederland inmiddels ook meer dan duizend deelfietsen op fietsdepots zijn beland.

Deborah Nas, oprichtster van innovatiebureau Sunidee en professor Strategic Design for Technology-based Innovation aan de TU Delft, toog naar China. Met Nederlandse en Chinese studenten deed ze onderzoek in het land met de meeste deelfietsen ter wereld. ,,Ik ben positief over de deelfiets. Het maakt de stad leefbaarder, de ruimte wordt beter gebruikt, dan bij de auto. En het is goed voor de luchtkwaliteit. Hoe meer mensen fietsen, hoe gezonder.’’ Maar ze nam ook leerpunten mee naar huis. ,,In China is het helemaal uit de klauwen gelopen.’’ 

Een ander probleem voor de toekomst vormt het onderhoud. Omdat mensen onzorgvuldiger met deelfietsen omgaan, gaan ze eerder kapot. Omdat de fietsen nog nieuw zijn, valt dat nu nog mee. ,,Maar ik ben benieuwd hoe dat over twee jaar gaat'', vraagt Nas zich hardop af. ,,Al hoeven het dan niet per se barrels te zijn. Er wordt vaak gezegd: leenfietsen zijn goedkope rommel. Maar eentje met een mandje en goed slot kost al gauw 200 euro. Als gemeenten goede afspraken maken met aanbieders over het onderhoud, kan dat goed gaan.''

Chinezen malen niet om hun privacy, maar in West-Europa ligt dat mogelijk gevoeliger. Nas: ,,In China fietsen mensen heel veel gratis. Aziatische partijen hebben een verdienmodel dat ook op advertenties draait. Daar krijg je bijvoorbeeld een advertentie van McDonald's of een theetentje. Als je die aanklikt of daar koopt, fiets je gratis. Als gemeenten licenties gaan geven aan aanbieders, moeten ze ook in de gaten houden of de privacy van de gebruikers niet te veel op het spel staat.''

Het opruimen van fietsen en wrakken kost gemeenten volgens Nas een fortuin. Een deel van de kosten kunnen steden volgens Nas verhalen op aanbieders. Opmerkelijk is dat deelfietsbedrijven in Amsterdam 62 euro extra moeten neertellen voor het ophalen. In Rotterdam betalen die net zoveel als de consument (20 euro). Nas beklemtoont dat het grote aantal fietsen dat werkloos op stations staat, de gemeenschap ook veel geld kost. ,,In Amsterdam kost een fietsparkeerplek op het station tussen 14 en 950 euro per jaar.'' 

Nas signaleert dat de deelfietsen niet gemaakt zijn voor de lange Nederlander. ,,Een deelfiets moet iedereen kunnen faciliteren, ook iemand van 1 meter 55.'' Ook hebben ze vaak geen luchtbanden, maar massieve. ,,Dat fietst minder lekker dan wij gewend zijn.'' Zij krijgt bijval van de directeur van de Fietsersbond, Saskia Kluit. ,,Voor Nederlands gebruik zijn de deelfietsen nog niet goed genoeg. We hebben allemaal zelf een goede fiets die op ons lichaam is afgestemd. Wij zijn verwend.''