Ziekenhuizen stoppen met studie naar malariamedicijn tegen corona

De Nederlandse studie waarbij coronapatiënten werden behandeld met twee malariamedicijnen is definitief stopgezet. De onderzoekers zijn het vertrouwen kwijt dat de middelen, waar hoge verwachtingen over waren, een gunstig effect laten zien.

Hanneke Van Houwelingen en Paolo Laconi 10-06-20, 12:51 Laatste update: 13:24

Circa tien ziekenhuizen, waaronder UMC Utrecht, Maastricht UMC en Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis in Tilburg, deden mee aan de studie naar chloroquine en hydroxychloroquine, die op 15 april van start ging. Enkele tientallen patiënten namen deel.

Twee weken geleden werd de studie tijdelijk stilgelegd na een publicatie in medisch vaktijdschrift The Lancet waarin werd geconcludeerd dat de middelen zouden leiden tot meer sterfgevallen. Die publicatie – en harde conclusie – is inmiddels ingetrokken, maar de Nederlandse onderzoekers hebben gisteravond alsnog besloten om de studie te beëindigen. Ook wereldwijd is een aantal soortgelijke studies stopgezet.

Twijfels over werkzaamheid

Het onderzoek in Mexico of New York voortzetten is niet goed te doen. De situatie is daar nu te hectisch
Andy Hoepelman, UMC Utrecht

Het stoppen van de Nederlandse Archaïd-studie heeft een aantal redenen, zegt Andy Hoepelman, projectleider en hoofd van Infectieziekten in het UMC Utrecht. In een recente Engelse studie waarbij 1500 coronapatiënten hydroxychloroquine kregen en 3500 anderen niks, was er geen verschil te zien tussen beide groepen. ,,Die data zijn nog niet naar buiten, maar zijn wel met ons gedeeld. We hebben daarop gezegd: we moeten oppassen dat we niet te veel energie gaan stoppen in een studie waarvan we nu al twijfels hebben of het middel werkt. Misschien laat het een klein beetje effectiviteit zien, maar het wordt geen homerun’’, vertelt Hoepelman.

Ook zijn er momenteel te weinig coronapatiënten om een groot onderzoek van ten minste duizend deelnemers te kunnen verrichten. ,,Ook tijdens een tweede golf denken we niet dat we dit aantal deelnemers halen, omdat er regionaal of landelijk snel maatregelen zullen worden genomen bij een uitbraak.” De financierder van de studie, ZonMw, trok 5,5 miljoen euro subsidie uit voor acht onderzoeken naar corona, waaronder deze studie.

Hoepelman heeft nog geprobeerd om zijn studie voort te zetten in New York en Mexico, waar momenteel veel coronabesmettingen zijn, maar dat idee strandde snel. ,,Je wilt de onderzoekers in de ogen kunnen kijken en de protocollen bespreken, maar de situatie is daar nu te hectisch.”

Massaal gevolgd

Er is veel te doen geweest om de malariamedicijnen. Aan het begin van de coronacrisis in Nederland, begin maart, adviseerde een landelijk expertteam, genaamd SWAB, de ziekenhuizen om de middelen te geven aan coronapatiënten die een milde of ernstige infectie hadden. Proeven in het laboratorium waren veelbelovend en de middelen leken te helpen bij Chinese patiënten. Het landelijk advies werd massaal opgevolgd en vele duizenden patiënten slikten de medicijnen, bleek uit inventarisatie van deze krant.

Gaande de crisis ontstonden twijfels of het middel überhaupt werkte en mogelijk zelfs meer kwaad dan goed zou doen. De malariamedicijnen kunnen ernstige hartritmestoornissen veroorzaken – een bekende bijwerking – met in sommige gevallen een dodelijke afloop. In de Engelse Recovery-studie waar Hoepelman veel waarde aan hecht zijn geen extra sterfgevallen gezien onder de patiënten die hydroxychloroquine kregen. Ook in Nederland hebben patiënten volgens de Utrechtse projectleider geen gevaar gelopen, doordat zij met hartfilmpjes in de gaten werden gehouden. Wereldwijd schoten de verwachtingen van dit middel alle kanten op: van ‘hoopgevend’, naar ‘omstreden’ en weer terug naar ‘twijfelachtig’.

Remdesivir

De Nederlandse studie ging van start toen er al twijfels over deze middelen bestonden en de ergste piek in ons land voorbij was. Hoepelman: ,,De studie eerder opzetten ging niet, vanwege de subsidie die moest worden aangevraagd en de toetsing door de medisch ethische commissie.” Ook na de betwiste Lancet-studie stopten de onderzoekers niet meteen. Het zijn vooral de nieuwe inzichten dat het middel niet doet wat het beloofde én het gebrek aan patiënten waardoor Hoepelman niet verder wil.

De onderzoekers hebben momenteel hogere verwachtingen van ebolamedicijn remdesivir, die het coronavirus zou weten te remmen. Het middel is echter wereldwijd ontzettend schaars.