Zo komt de Top 100 tot stand

uitlegDit is de zestiende editie van de Ziekenhuis Top 100, die jaarlijks inzicht geeft in de kwaliteit van de zorg in Nederlandse ziekenhuizen. Zo komt de lijst tot stand.

Willemijn van Lare 8 nov. 2019

Waarom een Ziekenhuis Top 100?
De Ziekenhuis Top 100 geeft inzicht in de kwaliteit van de ziekenhuiszorg in Nederland en stimuleert ziekenhuizen tot verbeteringen. Openbaarheid zet immers aan tot verandering. De lijst biedt hulp bij het kiezen van een ziekenhuis, maar medische keuzes maakt u uiteraard altijd in samenspraak met uw (huis)arts.

Waaruit bestaat de lijst?
Basis voor de Top 100 zijn gegevens die ziekenhuizen elk jaar verplicht openbaar maken. Onder meer de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) gebruikt deze gegevens om toezicht te houden op ziekenhuizen.

Voor de Top 100 wordt uit die gegevens een selectie gemaakt: een mix van veelvoorkomende ingrepen, bijvoorbeeld de uitkomst van operaties bij staar of een gebroken heup, maar ook heel specialistische behandelingen, zoals kankeroperaties of vaatchirurgie. Ook tellen zaken mee die voor álle patiënten van belang zijn: controle op ondervoeding of toezicht op medicatie. Uitgangspunt is dat de criteria iets zeggen over de kwaliteit van de zorg.

De lijst geeft een algemeen beeld van de ziekenhuiskwaliteit. Medische missers blijven in ieder ziekenhuis mogelijk

Hoe komt de score tot stand?
Op elk van de 33 uiteindelijk geselecteerde criteria kan een ziekenhuis punten scoren. Hoe beter een ziekenhuis het op een bepaald onderdeel doet, hoe meer punten het krijgt. Voor veel ingrepen bestaan in Nederland duidelijke medische normen. Dat geldt bijvoorbeeld voor het aantal verrichte operaties voor blaas- of prostaatkanker. Verricht een ziekenhuis te weinig van zulke operaties, dan krijgt het op dit onderdeel geen punten.

De Inspectie hanteert richtlijnen op welk moment zij bij een ziekenhuis om opheldering gaat vragen bij een afwijkende waarde. Bijvoorbeeld bij verpleegkundige criteria als pijnmetingen en controle op ondervoeding. De Top 100 hanteert deze richtlijn ook: ziekenhuizen die behoren tot de 10 procent laagst scorende ziekenhuizen bij een criterium krijgen geen punten.

Het totaal aantal punten van een ziekenhuis bepaalt de positie op de ranglijst. De rangorde is relatief: hoe presteren ziekenhuizen ten opzichte van elkaar? Als een ziekenhuis bepaalde operaties niet uitvoert, wordt dit niet meegeteld in de score en heeft dit geen negatieve invloed. De lijst geeft een algemeen beeld van de ziekenhuiskwaliteit. Medische missers blijven in ieder ziekenhuis mogelijk.

Waarom twee lijsten en twee winnaars?
Sinds vorig jaar maakt de Top 100 onderscheid tussen streekziekenhuizen en topklinische instellingen. Ziekenhuizen specialiseren zich steeds meer: voor een relatief eenvoudige ingreep kunt u terecht in een streekziekenhuis, is de behandeling complexer dan gaat u naar een topklinisch ziekenhuis. Door deze specialisatie zijn deze typen ziekenhuis steeds lastiger met elkaar te vergelijken en worden ze in twee aparte ranglijsten vermeld, met twee aparte winnaars.

Wat is er dit jaar anders?
Bij elke editie van de Ziekenhuis Top 100 veranderen er criteria: sommige criteria vervallen, nieuwe criteria worden toegevoegd of aangepast. Dat komt onder meer doordat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd vrijwel elk jaar haar lijst met indicatoren aanpast. Dat gebeurt als een nieuw onderwerp voor het eerst wordt opgevraagd bij ziekenhuizen of als er indicatoren verdwijnen, zoals het aantal patiënten met doorligwonden. De resultaten hiervan waren na een tijd dusdanig verbeterd, dat de Inspectie het niet meer nodig vond dit te registreren.

Patiëntenkeurmerken, zoals het roze lintje voor borstkankerzorg, maken geen deel meer uit van de Top 100. Veel ziekenhuizen zijn gestopt met deze keurmerken omdat ze veel extra administratie en hoge kosten met zich meebrachten. In plaats van de keurmerken is een aantal extra zorginhoudelijke criteria toegevoegd, zoals operaties bij staar en knieletsel.

De aanpassingen die bij elke editie worden gedaan, zorgen er mede voor dat er in vergelijking met voorgaande edities grote verschillen kunnen zitten in de ranglijst. Deze is dan ook niet bedoeld om historische overzichten te maken over het functioneren van een ziekenhuis door de jaren heen, maar als informatie voor patiënten en stimulans voor ziekenhuizen om aan kwaliteit te werken. Ziekenhuizen weten niet van tevoren welke criteria meetellen in de Top 100: een ziekenhuis zou op elk willekeurig gebied goed moeten scoren, ongeacht welke indicator meetelt. Door het opnemen van nieuwe criteria in de lijst, kan een ziekenhuis prioriteiten stellen. De prestaties verbeteren daarmee vaak spectaculair in een paar jaar tijd. Kritische ogen dwingen tot verbetering. Dat is het effect van openbaarheid.

Staan alle ziekenhuizen in de lijst?
Nee. Het in kanker gespecialiseerde Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam en de Sint Maartenskliniek in Nijmegen, gespecialiseerd in orthopedische behandelingen, hebben te veel aspecten niet ‘in huis’ en dat maakt vergelijken weinig zinvol. Deze instellingen doen daarom niet mee in de Top 100. Ook het Spijkenisse Medisch Centrum heeft de afgelopen jaren zoveel taken afgestoten dat het niet kan worden vergeleken met andere ziekenhuizen.

De academische ziekenhuizen doen evenmin mee in de ranglijst. Deze ziekenhuizen verrichten nog complexere zorg dan de topklinische ziekenhuizen, met meer risico op complicaties. Bovendien krijgen de academische centra veel patiënten doorgestuurd uit andere ziekenhuizen. Dit zijn vaak patiënten met complexe aandoeningen. De uitkomsten van de academische ziekenhuizen staan wel vermeld. Veel criteria zijn dermate algemeen, dat ze in elk ziekenhuis in orde zouden moeten zijn. In elk ziekenhuis is het voorkomen van complicaties belangrijk en is controle op ondervoeding van belang, ongeacht de patiënt of het type ziekenhuis.

Geen medisch advies
De Ziekenhuis Top 100 is gebaseerd op gegevens van 2018, voor sommige criteria zelfs (een deel) van 2017 en is een momentopname. De plaats van een ziekenhuis op de ranglijst zegt iets over de gemiddelde prestaties van een ziekenhuis. In het beste ziekenhuis kan een slechte specialist werken en andersom. De Ziekenhuis Top 100 of ADR Nieuwsmedia geeft geen medisch advies. Medische keuzes maakt u altijd in samenspraak met uw (huis)arts.

Het Beatrixziekenhuis in Gorinchem, dit jaar winnaar in de categorie streekziekenhuizen. © Frank de Roo

Disclaimer
De voor de Ziekenhuis Top 100 gebruikte gegevens zijn gedownload uit openbare databestanden op de websites dhd.nl (Dutch Hospital Data) en zorginzicht.nl en zijn afkomstig van de Nederlandse ziekenhuizen, de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd en het Zorginstituut Nederland.

Bij twijfel is ziekenhuizen gevraagd om opheldering. De selectie, bepaling van normen en toekennen van scores is de verantwoordelijkheid van de redactie. De redactie en ADR Nieuwsmedia zijn niet verantwoordelijk voor de door de ziekenhuizen aangeleverde gegevens. Het overnemen en bewerken van de gegevens is zorgvuldig gebeurd. Desondanks kan er altijd een fout worden gemaakt. Die kunt u melden aan ziekenhuistop100@dpgmedia.nl.

De Ziekenhuis Top 100 biedt een algemeen beeld van de ziekenhuiskwaliteit in Nederland. Er kunnen geen rechten worden ontleend aan de gepubliceerde gegevens. ADR Nieuwsmedia aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade, hoegenaamd ook, direct of indirect veroorzaakt door deze gegevens. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd zonder schriftelijke toestemming van ADR Nieuwsmedia en de uitdrukkelijke vermelding van de Ziekenhuis Top 100 als bron van deze informatie.