Zwijgen is goud in 'maffiadorp' Veen

Bennie Klerk (18) is een van die 97 personen die eind 2013 met veel vertoon van macht werden aangehouden, maar die niet voor de rechter hoeven te verschijnen. 'Ik weet niks,' zegt Bennie nu, ruim 9 maanden later. Precies wat hij toen ook zei. Als 'oud vuil werd hij behandeld', zegt hij. Hij zat in café La Te Ja, moest uren binnenblijven, daarna weer uren wachten in een bus om vervolgens pas na een paar dagen te worden vrijgelaten. 'Tuurlijk hebben ze van alles geprobeerd: wat ik gezien had, of ik mensen herkende, of ik ze kon beschrijven. Maar ik wist niks en als ik niks weet kan ik ook niks vertellen.'

Zoals Bennie waren er veel die dagen na de nacht van 30 op 31 december in Veen. Jongens die niks wisten. Of zeiden niks te weten. En toch beschrijft het Openbaar Ministerie het tafereel op het centrale plein in Veen die nacht als 'een ware hel'.

Brandweer
Acht agenten waren gekomen om de brandweer te beschermen tijdens het blussen van een autobrand in Veen. Een flinke mensenmenigte, volgens Martine Pilaar van het Openbaar Ministerie in Breda, trakteerde de agenten op een regen van stenen, vuurwerk, bedreigingen en scheldkanonnades. Het ging die nacht, na negen betrekkelijk rustige jaren, weer goed mis in het traditionele reldorp Veen.

De politie greep hard in. Liefst honderd personen werden aangehouden, grotendeels opgepakt in café-snackbar La Te Ja, waar ze zich verschanst hadden. Honderd! Het dorpje Veen (2500 inwoners) tussen Gorinchem en Den Bosch had een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan de lange geschiedenis van rellen rond de jaarwisseling, altijd voortkomend uit die hardnekkige traditie om sloopauto's op het plein in de fik te steken.

Honderd, waarvan er nu, ruim 9 maanden later, uiteindelijk drie voor de rechter moeten verschijnen voor openlijke geweldpleging. Van de 97 anderen krijgt een enkeling nog een boete, verreweg de meesten komen er helemaal zonder straf vanaf. 'Wegens gebrek aan bewijs,' zegt Pilaar van het OM. 'Omdat de meerderheid van al die mensen slechts een minieme verklaring heeft afgelegd.'

'Minieme verklaringen', het is een vertaling van wat in Veen al jarenlang geldt: in Veen verraadt men elkaar niet. Het Openbaar Ministerie noemt meer dan negentig geseponeerde zaken na zulke heftige rellen 'veel'. Pilaar: 'Want we denken echt dat deze groep van tevoren heeft samengeschoold: ze hebben via whatsapp elkaar gevraagd te komen, elkaar gevraagd vuurwerk mee te nemen, elkaar gevraagd nog andere mensen mee te nemen. We hebben hun zaken ook wel moeten seponeren, maar het is niet zo dat we ze ten onrechte aangemerkt hebben als verdachte. Nee, ze krijgen dus ook geen excuses.'

'Siciliaans dorp'
De traditie van 'auto's stoken' in het centrum van het dorp, gaat al terug naar de jaren '80. Over de ongeregeldheden door de jaren heen zijn dikke rapporten volgeschreven. Toenmalig burgemeester Frans Buijserd van de gemeente Aalburg (waar Veen onder valt) tolereerde in 2003 helemaal niks meer en riep zelfs de hulp van het leger in.

De zomer erna werden twee auto's van Buijserd in brand gestoken. De burgemeester noemde Veen daarna een 'Siciliaans maffiadorp'.

De jaren daarna bleef het rustig. Tot de dag voor oud en nieuw vorig jaar. Een sloopauto lag al te branden, de brandweer kwam, Veen wilde z'n traditie beschermen met veel gedonder en honderd arrestaties in een dorp van 2500 mensen als gevolg. 'De politie heeft een schepnet-methode gebruikt,' zegt advocaat Ruben Herregodts die dertien relschoppers bijstond van wie er uiteindelijk één (een man van 21 jaar) wordt vervolgd. 'Van: we pakken iedereen die in de buurt staat en we zien later wie verdacht is. Dat mag niet volgens de wet.'

Zwijgen
Voor de relschoppers was het niet ingewikkeld onder vervolging uit te komen: zwijgen. Niks weten. 'Een Veener heeft nog nooit een Veener verraden,' verzuchtte oud-raadslid en markant inwoner Cees Honcoop (inmiddels overleden) al in 2004. En dat geldt nog steeds, of verdachten nou uit Veen komen of uit een omliggend dorp.

Oud-rechercheur Dick Gosewehr (die veel met gerechtelijke dwalingen te maken heeft) zegt dat justitie beter had moeten weten. 'Het probleem is dat de verhoorder gewoon niet weet of de verdachte tegenover hem wel stenen heeft gegooid. Je hebt niks tegen zo'n individu afzonderlijk. Dan vraag je: heb jij met stenen gegooid? Dan zegt zo'n verdachte 'nee', en dan is het verhoor feitelijk voorbij. Methodes als 'zeg nou maar dat je iets weet, want je maten hebben al bekend', mogen niet in Nederland. Vergeet niet: het gaat er bij een verhoor níet om een bekentenis los te peuteren, het gaat om de waarheid.'

'Je kan best de politie erbij halen om te zorgen dat de brandweer zijn werk kan doen. Maar iedereen in de buurt aanhouden zonder directe aanwijzing tegen betrokkene zelf, leidt zelden tot een veroordeling. Je kan er donder op zeggen dat er schadeclaims komen van jongens die zonder goede argumentatie dagen hebben vastgezeten. Die rellen in Veen kunnen de overheid dus nog geld kosten.'