Arts: Ik wil hoofdtransplantatie doen in Nederland

Het klinkt als een gruwelijke publiciteitsstunt van IS, of het scenario van een slechte horrorfilm. Maar het is een Italiaanse arts die met het idee van hoofdtransplantatie komt. In Nederland lachen experts op dit gebied om het idee, maar neurochirurg Sergio Canavero is er heilig van overtuigd dat hij een hoofdtransplantatie kan uitvoeren bij een mens, met goede afloop. Bij voorkeur in de VS. Of, zo zegt hij tegen het AD, ,,bijvoorbeeld in Nederland''.

Carst Vrakking 26-02-15, 18:03 Laatste update: 11-01-16, 18:18

Chirurg Canavero wil hoofdtransplantaties bij mensen uitvoeren. Is dat wenselijk?

Ja, als mensen daardoor langer kunnen leven (23%)
Ik weet het niet (18%)
Nee, het is ethisch gezien niet juist (59%)

Een hoofdtransplantatie moet uitkomst bieden voor ernstig zieken, zoals mensen met een verlamming, spierziekte of kanker. Over twee jaar kan de eerste operatie al uitgevoerd worden, denkt Canavero.

,,Niet misschien, maar zeker weten. Het is een gecompliceerde operatie, maar het kan.'' Canavero schat dat er een team van in totaal zo'n 150 man medisch personeel nodig is dat in ploegendiensten de operatie uitvoert. Kosten? Zo'n tien miljoen euro, schat de neurochirurg van Turin Advanced Neuromodulation Group.

Aap
In 1970 werd al een hoofdtransplantatie uitgevoerd bij een aap. Die was na de operatie in staat dingen te zien, voelen en proeven, tot het dier ruim een week later overleed nadat zijn immuunsysteem het hoofd afstootte. Bij ratten is aangetoond dat een volledig door midden gesneden ruggengraat hersteld kan worden. De ontwikkeling die in de jaren daarna hebben plaatsgevonden, geven Canavero het vertrouwen dat zijn ambitieuze plan moet werken. De benodigde tien miljoen euro heeft Canavero niet.

,,Maar met crowdfunding moet het kunnen'', zegt hij. In juni gaat hij de boer op in de VS, om steun te werven voor zijn project. ,,Ik vergelijk het met de maanlanding. Elk land wou die wel op zijn naam kunnen zetten, maar er kan er maar eentje de eerste zijn. Als Nederland in de tussentijd zegt: kom het hier maar uitvoeren, dan kom ik. Dan is de eer voor Nederland.''

Thuisland Italië is geen optie: ,,Daar kreeg ik geen steun''. Nederland is volgens Canavero bij uitstek geschikt, omdat euthanasie hier onder voorwaarden is toegestaan. ,,Ik ben tegen euthanasie. Een dokter moet mensen niet doden. We zijn er om mensen beter te maken, en dit is de oplossing.''

Scherp mes
De operatie verloopt als volgt. Het lichaam van de patiënt en een hersendode donor worden gekoeld, zodat de cellen langer zonder zuurstof kunnen. Het nekweefsel van de patiënt wordt vervolgens verwijderd, en de grote bloedvaten worden aan elkaar gekoppeld met kleine buisjes. Daarna wordt het ruggenmerg van de patiënt doorgesneden met een zeer scherp mes, zodat zo weinig mogelijk schade ontstaat. De uiteinden van het ruggenmerg van patiënt en donorlichaam worden aan elkaar 'gesmolten' met behulp van een chemische verbinding met de naam Polyethyleenglycol. Die stof moet ervoor zorgen dat de cellen zich met elkaar vermengen. De patiënt wordt zo'n vier weken in coma gebracht zodat hij niet kan bewegen. Binnen een jaar moet hij weer gevoel in zijn gezicht hebben, spreken met zijn eigen stem en kunnen bewegen.

Prachtig
Een rondgang bij neurologieafdelingen van ziekenhuizen en universiteiten levert vooral verbaasde en lacherige reacties op.

,,Wauw'', zegt Marjolein Kalles, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie. ,,Het zou prachtig zijn als het zou kunnen. Maar ik denk niet dat het kan.''

Bij het UMC Utrecht klinkt het hetzelfde: ,,We moeten er eerlijk gezegd een beetje om lachen'', zegt een woordvoerder. En ook de Nederlandse Transplantatiestichting is niet enthousiast: ,,Hoofden staan niet in het donorregister, kan ik je vertellen.''

Bij het UMCG wil men niet eens reageren. ,,Onze neurochirurg vindt het absurd'', aldus een woordvoerder. ,,Het klinkt als geweldig nieuws, maar hoe ga je dat doorgesneden ruggenmerg weer aan de praat krijgen?''

Futuristisch
Neurochirurg Peter van Rijen van het UMC Utrecht wil wel commentaar geven. ,,Het klinkt te futuristisch. Ik kan het me niet voorstellen. Je moet de doorbloeding van het brein intact houden, want na twee minuten zonder bloed krijg je al hersenschade.''

Maar Van Rijen is vooral sceptisch over de aansluiting van het ruggenmerg. ,,Een hand kun je weer aanhechten. En als je dat goed doet, dan zal die weer gewoon functioneren. Maar bij ruggenmerg is dat anders. En waarom meteen zo'n grote operatie, en niet eerst proberen ruggenmerg te repareren? Het is niet mijn stiel, maar dit klinkt als onzin.''

Maar stel nou dat Canavero al zijn critici over twee jaar uitlacht en genoeg geld en mensen bij elkaar heeft om het plan uit te voeren? Van Rijen: ,,Een dokter zegt niet meteen: dat ga ik doen. Want het wordt niet verzekerd. En dan is er nog een ethische discussie. In de gezondheidszorg moet je aan allerlei eisen voldoen, en het ziekenhuis zal een ethische commissie ernaar laten kijken. En zo'n commissie is niet niks.''

De kritiek laat Canavero koud. ,,Mensen dachten vroeger ook dat zoiets als een vliegtuig onmogelijk was. En als de Verenigde Staten of Europese landen me niet willen, dan nemen China of India de eer wel.''