‘Afrikaanse weeshuizen zijn goudmijntjes voor Westerse uitbaters’

Ook in het weeshuis waar Simons werkte was dat zo: ,,Het Belgische echtpaar dat het tehuis waar ik werkte runde, was steenrijk. Ze gingen om de haverklap op vakantie en hadden een landhuis met personeel. Maar de kinderen in het tehuis kregen elke dag hetzelfde eten: weinig voedzame maïspap, zonder benodigde vitaminen en andere voedingsstoffen. En er was zelden geld voor medicijnen, artsen of psychologen, alleen in uiterste noodgevallen.’’

Een tehuis is bijna altijd een schijnoplossing. Want, zo wijzen verschillende onderzoeken uit, kinderen kunnen het beste opgroeien in het gezin, of bij naaste familie. Ook als een familie echt niet voor zoon of dochter kan zorgen, kan hij of zij beter tijdelijk bij een ander gezin geplaatst worden, en is een tijdelijk plaatsing in een tehuis het laatste toevluchtsoord. Ook blijkt dat veel kinderen in de tehuizen te maken krijgen met seksueel misbruik. Er is niet de hulp die nodig is voor kinderen die van de straat komen. En kinderen krijgen te maken met zo veel verschillende verzorgers en hun onvermijdelijke afscheid, dat er hechtingsproblematiek dreigt. Daar kunnen ze nog hun leven lang last van hebben. Oftewel: de kinderen belanden van de regen in de drup.

Organisaties als de VN, Unicef en Avaaz wijzen er al langer op dat de ‘vraag’ naar wezen wordt gevoed door westers geld en westerse vrijwilligers, met alle gevolgen van dien. Soms worden er inderdaad kinderen 'geronseld’ bij arme gezinnen. Het gebeurt zelfs dat ze worden gestolen uit ziekenhuizen. Maar meestal brengen de ouders hun kinderen zelf. Ouders van grote gezinnen die moeite hebben alle monden te voeden, denken dat een kind goede scholing en verzorging te wachten staat in de tehuizen. Of kinderen zijn de straat op gestuurd en komen dan in de tehuizen terecht. Soms hopen ouders op tijdelijke hulp, maar zien ze hun kind nooit meer terug. Kinderen worden ter adoptie afgestaan of in het tehuis gehouden omdat het inkomsten oplevert. Vanwege het weeshuistoerisme blijven echte oplossingen buiten bereik. Nieuwenhuizen: ,,Maar we hebben helaas geen inzicht in hoe vaak zulke dingen gebeuren. We hebben bewijs van heel veel van zulke situaties, maar kunnen het niet cijfermatig in beeld brengen.’’ 

Ook Simons maakte het van dichtbij mee; ,,Op een dag kwam een moeder met haar baby bij ons. Ze vroeg of haar dochter een aantal maanden mocht blijven, omdat ze op dat moment niet voor haar kon zorgen. Het was een mondelinge afspraak. Toen ze terugkwam vertelde het Belgische echtpaar dat het nu hun dochter was. Het meisje was te jong om zelf iets in te brengen en de moeder had geen poot om op te staan. Daar hebben veel ouders geen geboorte-akte of ander bewijs dat het hun kind betreft. Het meisje zit daar nu nog, vier jaar later.’’

Als buitenlandse vrijwilliger in een 'weeshuis’ doe je meer kwaad dan goed, zegt ook Nieuwenhuizen. BCN roept op om niet zomaar, zonder relevante opleiding, in een weeshuis te gaan werken. Het systeem van weeshuizen wordt erdoor in stand gehouden, in plaats van dat kinderen de hulp krijgen die ze nodig hebben. En je berokkent kinderen direct schade door je vertrek. Nieuwenhuizen waarschuwt ook voor organisaties die dezelfde praktijken onder verkapte termen voortzetten: ,,Weeshuis is door de kritiek een besmette term. Organisaties zeggen dat het bij hun ‘anders’ is. Dat is misleidend.’’

In oktober kwam de VVD met een initiatiefnota over weeshuistoerisme. BCN Nederland juicht het toe. De organisatie hoopt op meer gerichte campagnes voor jongeren, en gesprekken met reisorganisaties. Er zal ook gekeken worden naar vervolging. Nieuwenhuizen: ,,Juridisch zit dat ingewikkeld in elkaar. Maar in Australië is weeshuistoerisme nu aangemerkt als moderne slavernij. Dat maakt juridische aanpak mogelijk.’’

Dat lokale overheden het probleem erkennen en het willen aanpakken, is ook positief. Oeganda heeft bijvoorbeeld een lijst gepubliceerd van illegale tehuizen die dicht moeten. Het kindertehuis waar Simons werkte staat er ook op. Simons is in gesprek met verschillende lokale organisaties en de Oegandese overheid. Al eerder deed ze tevergeefse pogingen om via de politie het tehuis dicht te krijgen. ,,Maar het echtpaar koopt de politie om. We hebben nu onze hoop gevestigd op de lijst van de Oegandese overheid. Maar het zijn zó veel tehuizen, het gaat lang duren voordat alle malafide weeshuizen gesloten zijn.’’ 

Op Twitter maakte Simons haar ervaringen wereldkundig, maar de naam van het tehuis, en van de Belgische eigenaren noemen, doet ze (nog) niet. ,,Ik ben bang dat ze me beschuldigen van smaad. Ik weet niet wat ze zullen doen, ze kopen ook politie om. Omdat ik nog bewijsmateriaal aan het verzamelen ben en ik ook nog naar Oeganda zal reizen om te praten met instanties, maak ik de namen niet openbaar.’’