Alles is anders aan de speech van Biden, van de toon tot de omstandigheden

Gewoonlijk schudt een Amerikaanse president hartelijk handen op weg naar het spreekgestoelte als hij de State of the Union uitspreekt. Biden stoot alleen zijn vuist tegen de vuisten van enkele aanwezigen in de overwegend lege zaal, als hij zijn opwachting maakt voor zijn eerste grote speech.

Vanwege de pandemie zijn maar 200 mensen welkom, in plaats van de 1600 die normaal gesproken opeengepakt zitten. Bidens speech is overigens officieel geen State of the Union, omdat hij pas net begonnen is aan zijn presidentschap.

Voor het eerst wordt een president bij zo’n toespraak in het Congres vergezeld door twee vrouwen als leiders van het Congres. Achter hem zitten vice-president Kamala Harris en voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi. ,,Mevrouw de voorzitter, mevrouw de vice-president. Geen president heeft die woorden ooit uitgesproken vanaf dit podium, en het werd tijd”, zo markeert Biden dat historische plaatje.

Biden somt optimistisch een reeks grote hervormingsplannen op. Niet in de bombastische stijl van zijn voorganger Trump - Biden houdt het simpel en onderkoeld. Saai, in de ogen van zijn critici. ,,Ik kan het land melden: Amerika is weer op stoom”, zegt hij. ,,We werken weer. Dromen weer. Ontdekken weer. Zijn weer leidend in de wereld.”

Biden hoopt na de cynische, conflictueuze Trump-jaren het vertrouwen in politiek en overheid te herstellen. ,,We moeten bewijzen dat democratie nog steeds werkt”, zegt hij. ,,Dat onze overheid nog steeds werkt en resultaten kan boeken voor de mensen.” Biden wil daarvoor enorme investeringen doen.

Zo wil hij 1800 miljard dollar uitgeven om gezinnen te steunen met onder meer gratis peuterspeelzalen, deels gratis hoger onderwijs, zwangerschaps- en ouderschapsverlof voor iedereen en een vorm van kinderbijslag. Biden voerde al een even omvangrijk coronasteunpakket in, en wil ook ruim 2000 miljard dollar investeren in infrastructuur en schone energie.

Om dat allemaal te financieren, wil Biden rijke Amerikanen en grote bedrijven meer belasting laten betalen. Biden beklaagt zich in zijn toespraak over 650 superrijken die samen 1000 miljard dollar rijker zijn geworden tijdens de pandemie. ,,We gaan werk belonen, in plaats van rijkdom”, belooft hij.

Democraten applaudisseren gul voor dat progressief-linkse verhaal, veel Republikeinen laten verstek gaan. Ze klagen over Biden: hij onderhandelt te weinig met hen, vinden ze, en voert zonder hun steun zijn eigen ideeën door. Republikeinse politici vinden dat Biden veel te veel geld uitgeeft. In een reactie spreekt Republikeins senator Tim Scott van een ‘links wensenlijstje’ en ‘banendodende belastingverhogingen’.

Biden vindt het voldoende dat zijn maatregelen instemming krijgen van een aanzienlijk deel van de Republikeinse kiezers. Maar hij probeert de banden met de Republikeinse oppositie in zijn toespraak aan te halen. ,,We kunnen niet zo druk zijn met concurreren met elkaar dat we vergeten dat de echte concurrentie om de 21ste eeuw te winnen van de rest van de wereld komt.”

Biden steekt ook een hart onder de riem van jongeren die transgender zijn. In sommige staten zijn zij doelwit van wetten die het voor hen moeilijker maken om hormoonbehandeling te krijgen of te sporten in teams van hun keuze. ,,Aan alle transgender-Amerikanen die thuis kijken - vooral de jongeren die zo moedig zijn: ik wil dat jullie weten dat de president achter jullie staat.”

Biden spreekt op een beladen plek. Het Amerikaanse Congres werd op 6 januari bestormd door extremisten en aanhangers van Donald Trump die zich verzetten tegen de verkiezing van Biden. Oproerkraaiers drongen door tot de zaal waar de president spreekt. Het gebouw is nog altijd extra beveiligd.

,,De opstand was een existentiële crisis, een test, of onze democratie kon overleven. Dat kon”, zegt Biden. ,,We staarden in een afgrond van opstand en autocratie, van pandemie en pijn. En wij, het volk, gaven geen krimp.”

Op de klimaattop van vorige week gaf Biden aan de uitstoot van broeikasgassen te willen halveren: