Diplomaten houden rekening met een uiterst lange dag, met uitgebreide discussies over het hoofdobstakel Cyprus. Turkije wil dat Europa concrete stappen zet naar een Turks EU-lidmaatschap, maar Cyprus werkt daar niet aan mee zolang het door Turkije niet wordt erkend. ,,Als dat niet gebeurt kunnen we niets doen," aldus de Cypriotische president Nicos Anastasiades. Cypriotische schepen en vliegtuigen mogen nu zelfs geen Turkse (lucht)havens aandoen.

Chantage
De Belgische premier Charles Michel vindt dat Turkije overvraagt: ,,Ik ga niet toegeven aan wat soms chantage lijkt. Liever geen dan een slechte deal." Volgens de Litouwse presidente Dalia Grybauskaité is het voorliggende conceptakkoord 'complex, moeilijk uitvoerbaar en op het randje van het internationale recht': ,,Hopelijk gaan we het over iets eens worden."

De Duitse kanselier Merkel sprak van 'gecompliceerde onderhandelingen', maar was desondanks 'voorzichtig positief'. Europees president Donald Tusk is dan weer 'eerder voorzichtig dan positief'. De Europese leiders gingen de 'moeder van alle vluchtelingentoppen' wel in met een opsteker van formaat: juridisch is de asieldeal, met hier en daar nog wat knip- en plakwerk, zodanig te pimpen dat ze aan de internationale normen voldoet. Dat zegt Brussel al langer, maar voor het eerst lieten gisteren ook twee andere invloedrijke organen hun bezwaren varen: de Hoge VN-Commissaris voor vluchtelingen en de 47 landen tellende Raad van Europa in Straatsburg.

Als vrijdag de deal helemaal rondkomt is er volgens diplomaten een klein wondertje gebeurd, maar staat Europa ook aan het begin van een logistieke operatie die zijn weerga niet kent. En die moet bovendien supersnel gaan. Om te voorkomen dat tienduizenden vluchtelingen zich in een wanhoops­poging nog snel in de golven storten, mag 'moment X' - de dag dat Turkije elke migrant terugneemt en na de Balkanroute ook de Egeïsche Zeeroute definitief op slot gaat - niet ver in de toekomst liggen.

Een ingewijde: ,,Niet verder dan maandag." Dan moet Griekenland per maandag wel van honderden asielzoekers per dag in hun eigen taal hun vluchtverhaal kunnen noteren, moeten Griekse rechters binnen 5 à 10 dagen, inclusief beroep, het asielverzoek kunnen afhandelen, moeten er detentiecentra zijn om afgewezen asielzoekers en andere migranten onder te brengen en moet hun terugkeer naar Turkije geregeld zijn.

Verdienmodel
Premier Tsipras kreeg er gisteren van alle kanten steun voor toegezegd, maar die kwam wel van leiders die de afgelopen 10 maanden al heel veel nog onvervulde beloften en toezeggingen deden. In Brussel zingt intussen de vraag rond wat hierna de nieuwe smokkelroute wordt. Diplomaten zien diverse opties: als het beter weer wordt opnieuw de Middellandse Zeeroute naar Italië of Spanje, via de Adriatische Zee vanuit Albanië naar Italië, over land of via de Zwarte Zee naar Bulgarije of via Rusland naar Finland.

Nederland maakte als Europees voorzitter kort geleden een rondje en kreeg van alle genoemde landen de verzekering dat nu nog geen verhoogde activiteit waarneembaar is. Dat neemt niet weg dat Brussel uiterst alert blijft, want niemand gelooft dat de smokkelaars zich hun verdienmodel van 1000 à 1500 dollar per persoon zomaar laten afpakken.

Het verwijt aan Turkije dat het mensensmokkelaars niet hard genoeg aanpakt werd gisteren weersproken door niemand  minder dan Commissievoorzitter Juncker. Van half januari tot half februari zijn 750 mensensmokkelaars opgepakt, de laatste maanden van vorig jaar 3500. Juncker: ,,Ze treden er dus juist zeer hard tegen op."