Bloedbad Hanau: dader haatte vreemdelingen, alle negen Shishabar-doden hebben migratieachtergrond

Update / videoDe 43-jarige Duitser Tobias Rathjen heeft gisteravond in Hanau bij Frankfurt negen mensen doodgeschoten in twee shishalounges. Daarna schoot hij zijn 72-jarige moeder dood en vervolgens zichzelf. Justitie bestempelt Rathjen als extreemrechtse schutter die handelde uit vreemdelingenhaat.

Caspar Naber 20 feb. 2020 Laatste update: 05:40

Die haat blijkt volgens het federale Openbaar Ministerie uit de inhoud van de website van de vermeende schutter. ,,Daarop staan video's en een manifest met verwarde gedachten en complottheorieën waaruit een diepgewortelde vreemdelingenhaat blijkt’’, verklaarde hoofdaanklager Peter Frank vanmiddag tijdens een korte persconferentie.

De verdachte schoot gisteravond volgens hem vijf mensen dood in een shishalounge in het centrum van Hanau en daarna nog eens vier in een ander waterpijpcafé in de stad. ,,Alle negen slachtoffers hebben een migratieachtergrond’’, vervolgde Frank. In de eerste shishalounge vielen volgens hem ook zes gewonden van wie een zwaargewond raakte. ,,Daarna ging de vermeende schutter naar zijn woning, waar hij ogenschijnlijk zijn 72-jarige moeder en zichzelf doodschoot. Naast zijn stoffelijke overschot werd een vuurwapen aangetroffen.’’

De vader van Rathjen is opgepakt voor verhoor. Het is nog niet bekend waar hij zich bevond op het moment van de feiten. Verder onderzoek van de federale recherche en collega's in de deelstaat Hessen moet uitwijzen of de verdachte alleen handelde. ,,Doel is uit te vissen of er medeplichtigen zijn of mensen die hem op een of andere manier hielpen. Daarbij nemen we binnenlandse en eventuele buitenlandse contacten on de loep’’, aldus de hoofdaanklager.

Minister van Binnenlandse Zaken Peter Beuth van de deelstaat Hessen verklaarde eerder dat de dader niet bekend was bij de politie- en inlichtingendiensten, maar nu geldt als terreurverdachte. ,,Hij lijkt op het internet te zijn geradicaliseerd en zijn website wordt momenteel onderzocht’’, aldus de bewindsman. Maar in zijn online manifest (zie kader verderop in dit artikel) schrijft Rathjen dat hij vorig jaar wel degelijk ‘kennisgevingen stuurde naar het OM en het federale parket’. ,,Maar geen van allen kon mij verder helpen.’’ Volgens Holger Schmidt, een terrorisme-expert bij omroep ARD was de schutter dus wel eerder in beeld: ,,De Bundesanwalt (de officier van justitie) heeft in november al een brief ontvangen met zijn extreemrechtse opvattingen. Maar daar is niets mee gebeurd.”

Vuurwapens

Verdachte Tobias Rathjen was volgens Duitse media als sportschutter lid van een schietvereniging en had sinds de zomer van 2013 een wapenvergunning. Zijn moordwapen - een Glock-17 semi-automatisch 9 millimeterpistool - kocht hij in 2014 legaal in een internetshop. Hij kocht toen ook een 9-millimeter pistool van het type SIG Sauer. Daarnaast bezat hij nog een Walther 9-millimeter pistool, meldt RedaktionsNetwerk Deutschland.

Rathjen volgde naar eigen zeggen een opleiding tot bankmedewerker en studeerde daarna bedrijfskunde. Rathjen belde gisteravond omstreeks tien uur aan bij een shishalounge in het centrum van Hanau. Eenmaal binnen opende hij het vuur. Daarna ging hij ervandoor in zijn auto, stopte bij een tweede shishalounge, ging naar binnen en opende opnieuw het vuur.

Turkse onderdanen

Vijf van de dodelijke slachtoffers zijn Turkse staatsburgers, bevestigde de Turkse ambassade in Berlijn vanmiddag. Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken in Ankara spreekt van een ‘verachtelijke aanslag’ die ze scherp veroordeelt. ,,Dit is een nieuw en ernstig gevolg van groeiend racisme en islamofobie”, luidt de verklaring. ,,Het is tijd om dergelijke aanslagen te stoppen.”

Een van de andere omgekomen slachtoffers was een Roemeen. Dat heeft de Roemeense president Klaus Johannis bekendgemaakt op Twitter. Volgens Roemeense media gaat het om een 23-jarige man. Onder de doden zouden ook enkele Koerden zijn.

_{(Artikel gaat verder na foto en kader)}

Een forensische speurder gaat de eerste shisha-lounge binnen waar verdachte Tobias Rathjen (inzet) toesloeg. © AFP/Videostill

Manifest online
In een op zijn website geplaatst manifest van maar liefst 29 pagina’s gericht aan de Duitse bevolking, spreekt Rathjen van een ‘geheime dienst’ die duizenden Duitsers in de gaten houdt, thuis en op het werk. Het is volgens hem geen officieel bekende geheime dienst zoals de Duitse Bundesnachrichtendienst of Amerikaanse CIA maar meer een organisatie die op basis van een geheime dienst opereert. Rathjen is naar eigen zeggen een van de Duitsers die wordt ‘gemonitord’. Dat gebeurde volgens hem al vlak na zijn geboorte. ,,Ik hoorde een vrouwenstem in mijn hoofd zeggen: dat is dom, nu ben ik in de val gelopen.’’
Dan springt de veertiger naar 1999, hij was destijds naar eigen zeggen 22 jaar oud, en begint over een gesprek met een medestudent van de opleiding tot bankmedewerker in diens appartement in Frankfurt. ,,We spraken onder andere over criminaliteit in het algemeen en slecht gedrag van bepaalde etnische groepen: Turken, Marokkanen, Libanezen, Koerden etcetera’’, schrijft Rathjen. ,,We bleken allebei slechte ervaringen te hebben met deze bevolkingsgroepen. Deze ervaringen bleven beperkt tot verbaal geweld onderweg naar school of naar de disco.’’ Dat laatste veranderde volgens hem tijdens zijn stage bij een bank.

Bankoverval
,,Ik maakte een overval mee en werd daarna als getuige op het politiebureau geconfronteerd met fotokaartjes van honderden potentiële verdachten’’, vervolgt de veertiger. ,,Ongeveer 90 procent was niet-Duits en voornamelijk afkomstig zuiderse landen, vooral Turken en Noord-Afrikanen. Ik vroeg me af hoe het komt dat deze bevolkingsgroepen zich überhaupt in mijn land bevinden. Ze zijn uiterlijk instinctief al afkeurenswaardig en hebben zich in hun geschiedenis ook nooit als krachtig bewezen.’’
Daarna begint hij over het gevoel ‘iets te moeten doen aan deze problematiek’ en over het uitroeien van de bevolking van een reeks landen in het Middellandse Zee-gebied, Midden-Oosten en Centraal-Azië met Afghanistan en Irak als aanstichters van ‘het kwaad’. De aanslagen op de Twin Towers in New York, op 11 september 2001 waren voor Rathjen het bewijs van ‘een verband’ tussen de aanslagen en de ‘geheime dienst’ die hem al zijn hele leven in de gaten hield.

,,Ik deed in januari 2002 voor het eerst aangifte van dit illegale in de gaten houden maar mijn klacht werd afgewezen. In de herfst van 2004 opnieuw. In 2019 ondernam ik een laatste poging. Ik wendde me tot enkele privérechercheurs en stuurde daarna kennisgevingen naar het Openbaar Ministerie in Hanau en bij het federale parket in Karlsruhe. Geen van allen kon mij verder helpen.’’

Privéleven
De ‘geheime dienst’ is volgens Rathjen ook de reden dat hij nog nooit een vriendin had - ‘ik neem geen vrouw als ik weet dat ik in de gaten wordt gehouden’ - en dat zijn vader werd ontslagen als filiaalmanager. ,,Dat was een zware psychische belasting voor ons gezin”, schrijft hij, ,,Mijn vader was meerdere jaren werkloos, vond uiteindelijk een nieuwe baan maar vond nooit meer iets gelijkaardigs waardoor de afbetaling van de hypotheek min of meer in gevaar kwam.’’
Tobias Rathjen zegt ook lichamelijk letsel te hebben opgelopen door de ‘satanische organisatie’ die volgens hem ‘een gevaar voor de samenleving’ is.

Verenigde Staten

Haat is een gif in de samenleving dat al te veel slachtoffers heeft geëist
Angela Merkel

In een video, die enkele dagen geleden op YouTube werd geplaatst, richt Rathjen zich in een ‘persoonlijke boodschap’ tot ‘alle Amerikanen’. De verdachte, gekleed in een donker colbert, spreekt in vloeiend Engels onder meer over het bestaan van ‘militaire inrichtingen’ in de Verenigde Staten waar kinderen worden gedood. Ook zou de duivel er worden vereerd. De vermeende schutter riep Amerikanen op ‘nu de strijd aan te gaan’ tegen dergelijke misstanden. Het inmiddels verwijderde filmpje lijkt te zijn opgenomen in een woning.

Merkel

Bonskanselier Merkel (CDU) sprak van ‘een trieste dag voor Duitsland’ en veroordeelde de vermeende extreemrechtse en racistische motieven van de dader: ,,Haat is een gif in de samenleving dat al te veel slachtoffers heeft geëist’’, zei Merkel. Als voorbeelden noemde ze de NSU-moorden begin jaren nul, de moord op CDU-politicus Walter Lübcke in juni vorig jaar en de terreuraanslag in Halle, begin oktober.

De NSU-moorden verwijzen naar de tien moorden door de neonazistische terreurgroep Nationalsozialistischer Untergrund (NSU) op vooral Turks-Duitse middenstanders tussen 200 en 2006. Walter-Lübcke werd in de tuin van zijn woning doodgeschoten door de extreemrechtse Stephan E. De terreuraanslag in Halle eiste twee onschuldige mensenlevens maar had een bloedbad moeten worden op Joden die in een synagoge de feestdag Jom Kippoer vierden. Schutter Stephan B. lichtte zijn daad toe in een antisemitisch manifest.

Consequenties

De Duitse president Frank-Walter Steinmeier (SPD) en minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer (CSU) reisden af naar Hanau en herdachten de slachtoffers met de deelstaatregering en duizenden bewoners. Ze hielden een minuut stilte, gevolgd door een avondwake waarbij kaarsjes werden ontstoken en bloemen werden neergelegd voor de shishalounge in de binnenstad. ,,Niets kan deze zinloze daad verklaren, niets kan haar ongedaan maken’’, sprak hij op de markt. ,,Op dit moment moeten we laten zien dat we als samenleving één zijn.” Steinmeier riep op tot een zorgvuldig taalgebruik. In de politiek, de media en in de samenleving.

Ook Seehofer bestempelde racisme als een gif. ,,Het verspreidt zich in de hoofden van sommigen en haalt het kwade naar boven.’’ Hij verklaarde vanavond met alle deelstaatministers van Binnenlandse Zaken te kijken welke politieke consequenties getrokken moeten worden uit het bloedbad, zoals bijvoorbeeld wetswijzigingen. ,,We gaan ook de beveiliging van openbare evenementen en gevoelige plekken tegen het licht houden en waar mogelijk nog beter waarborgen.’’

De bewindsman sprak van een ‘verontrustende ontwikkeling’ waaruit maar één conclusie kan worden getrokken. ,,De centrale opgave is onze rechtsstaat te beschermen en te ondersteunen.’’ Seehofer zei ook een vlaginstructie te hebben afgegeven waarbij alle vlaggen op openbare gebouwen in Duitsland halfstok gaan.

Burgemeester Claus Kaminsky (SPD) betuigde zijn medeleven aan de slachtoffers en nabestaanden en sprak van een van de zwartste dagen in de geschiedenis van de stad. ,,Een stad die er trots op is dat ze eeuwenlang mensen met verschillende geloven en herkomst heeft geïntegreerd.’’

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas (SPD) reageerde op Twitter: ,,Als de vermoedens bevestigd worden dan is dit deze afgrijselijke daad in Hanau de derde extreemrechtse moordaanslag binnen een jaar in Duitsland. Rechts-terrorisme is opnieuw een bedreiging voor ons land geworden. Daarbij valt er niets te relativeren.”

AfD

De rechts-populistische partij AfD (Alternative für Deutschland), door de gevestigde partijen in Duitsland bestempeld als ‘de politieke arm van rechts-terrorisme’, wijst beschuldigingen van medeverantwoordelijkheid voor het bloedbad van de hand. ,,Deze daad is rechts noch links en louter toe te rekenen aan een verwarde man’’, reageerde woordvoerder Jörg Meuthen. Partijvoorzitter en -oprichter Alexander Gauland noemt de beschuldigingen ‘onzin’ en ‘beschamend’. ,,We weten tot nu toe alleen dat er sprake is van een mentaal verwarde dader. Dat mag je niet instrumentaliseren.’’ Hij betuigde zijn medeleven aan de slachtoffers en nabestaanden en sprak van een ‘afgrijselijke en niet te bevatten daad'.