Nadat internationale organisaties, waaronder de Nederlandse FNV, eerder aan de bel hadden getrokken over wantoestanden blijkt er weinig verbeterd. Human Rights Watch (HRW) meldt dat nog altijd veel Afrikaanse en Aziatische arbeidsmigranten slecht behandeld worden in Qatar. Zeker zestig bedrijven en werkgevers in de oliestaat maken zich hieraan schuldig, aldus de mensenrechtenorganisatie in een vandaag vrijgegeven rapport.

Tien jaar geleden kreeg Qatar het WK toegewezen. Sindsdien kwamen er regelmatig rapporten uit over de behandeling van de arbeidsmigranten uit landen als India, de Filippijnen, Bangladesh, Nepal, en Kenia. Vorige maand constateerde een VN-rapporteur dat er tegen die groepen ook nog eens systematische discriminatie bestond. Behalve om onderbetaling en onveilige werkomstandigheden zou het gaan om uitsluiting van bepaalde faciliteiten voor Afrikanen en Aziaten die wel openstaan voor Arabische, Europese, Amerikaanse en Australische gastarbeiders.

De afgelopen jaren beloofden de autoriteiten in Qatar meerdere keren een betere bescherming van de arbeidsrechten van gastarbeiders. Daartoe zou ook het beruchte Kafalasysteem (Arabisch voor ‘sponsorschap’) worden hervormd. Dit systeem wordt weleens omschreven als een moderne vorm van slavernij omdat de ‘sponsor’ van de gastarbeiders ook vaak diens werkgever en baas is. Hij is almachtig, kan betalen wat en wanneer hij wil. Toezeggingen over behuizing worden regelmatig niet nagekomen. De arbeider staat vaak machteloos en kan soms zelfs niet naar huis omdat de baas over zijn of haar paspoort en visum mag beschikken.

Luister hier naar de AD Nieuws Update:

De AD Nieuws Update verschijnt elke werkdag op Spotify en Apple Podcasts.

Na internationale verontwaardiging hierover zegde de Qatarese autoriteiten hervormingen toe maar volgens het onderzoek van HRW zijn die in de praktijk weinig succesvol gebleken. Integendeel, het 78 pagina’s tellende rapport ‘Hoe kunnen we werken als we geen loon krijgen?’ leest als een catalogus van misstanden. ,,Nog steeds hebben migrerende arbeiders te maken met onbetaalde of ingehouden salarissen’’, zegt Michael Page, plaatsvervangend directeur Midden-Oosten en Noord-Afrika bij Human Rights Watch. ,,We hebben getuigenissen van werknemers die zeggen te verhongeren vanwege ‘uitgestelde’ lonen. Er zijn onderbetaalde arbeiders die nu schulden hebben in Qatar. Er zijn mensen die worden uitgebuit maar niet durven klagen omdat ze bang zijn voor vergelding van hun werknemer.’’

Ook de Nederlandse FNV heeft zich in het verleden ingezet voor de gastarbeiders in Qatar. In een reactie op de bevindingen zegt de federatie het ‘schokkend’ te vinden dat, ondanks dat eerder beterschap werd beloofd, arbeidsmigranten in Qatar nog steeds onder erbarmelijke en onmenselijke omstandigheden hun werk moeten doen. ,,Er gaan miljarden om in de bouw van voetbalstadia, hotels en andere voorzieningen voor het WK 2022 ten behoeve van het prestige van Qatar. Maar de prijs wordt betaald met uitbuiting van de arbeiders en zelfs met mensenlevens. Dit is vanzelfsprekend onacceptabel. Wij zullen ons samen met internationale vakbondskoepels beraden welke stappen wij verder kunnen zetten om hier een eind aan te maken”, zegt Tuur Elzinga, vicevoorzitter van de vakbond.

Ook vindt FNV het onbegrijpelijk dat een land als Qatar het WK mag organiseren, wanneer de mensenrechten in dit land op grote schaal worden geschonden. Elzinga: ,,Op deze manier met mensen omgaan, mag niet normaal worden. Niet omwille van voetbal, of om welke reden dan ook. Wij roepen de FIFA op om zich niet langer doof te houden voor arbeidersrechten. Dit moet op orde zijn en zwaar meewegen in de keuze voor het organiserende land.’’

Het olierijke Qatar draait op naar schatting twee miljoen arbeidsmigranten, die ongeveer 95 procent van de totale beroepsbevolking vormen. Een groot deel hiervan is nu ingezet voor het WK. Ze bouwen of onderhouden stadions en andere infrastructuur voor het FIFA-festijn. Ook hebben ze onderbetaalde baantjes in hotels of bij bewakingsdiensten. Nog steeds worden werknemers door dubieuze bemiddelaars gerekruteerd die mensen lokken door stabiele banen en inkomen te beloven. De praktijk is voor menigeen een heel andere ervaring, zo komt uit het HRW-rapport naar voren. Daarbij gebruiken sommige werkgevers nu ook de coronapandemie om loon in te houden of te weigeren achterstallig loon uit te betalen aan arbeiders die vervolgens naar huis worden gestuurd.