Dagen Palmyra lijken geteld nu IS stad heeft veroverd

Nadat de strijders met de zwarte jihad-vlag woensdag de woestijnstad Tadmur hadden veroverd - inclusief het militaire vliegveld en de beruchte gevangenis van president Assad - trokken ze gistermiddag ook het antieke Palmyra binnen, vlak daarnaast. Rookpluimen boven 'de parel van de woestijn' deden weinig goeds vermoeden.

De romantische ruïnes van de vaak bezongen 'stad van de duizend zuilen' lijken straks alleen nog te zien op vakantiefoto's. Tot de oorlog in Syrië begon trok de oase jaarlijks 150.000 buitenlandse bezoekers. Genoeg om de lokale economie gaande te houden.

Platgewast erfgoed
Tadmur lijkt met Palmyra zijn belangrijkste bron van inkomsten te verliezen. Wie wil er straks nog naar het platgewalste erfgoed? Kijk maar naar wat er gebeurde in Nimrud, ooit hoofdstad van het Assyrische Rijk. In maart vernielden strijders van IS met bulldozers en explosieven de resten van deze 3000 jaar oude stad. In een video lichtten ze triomfantelijk toe dat ze afgoderij hadden opgeruimd. Een week eerder was met hetzelfde argument het museum van Mosul met voorhamers in puin geslagen. De collectie historische boeken van de bibliotheek van Mosul ging in vlammen op. Khorsabad werd geplunderd, Ninive en Hatra goeddeels gesloopt. Allemaal archeologische toplocaties.

En nu Palmyra. ,,Ik maak me geen illusie. Zolang IS daar internationaal publiciteit mee kan genereren, gaat het weer gebeuren," vreest Bleda During, universitair hoofddocent archeologie van het Nabije Oosten bij de faculteit archeologie van de universiteit Leiden.

Het opblazen van zogeheten 'iconische archeologische' locaties in Syrië en Irak is inmiddels onderdeel geworden van de IS-propaganda. Met video's wordt het wereldschokkende sloopwerk keurig vastgelegd.

During: ,,Zo begonnen ze niet. In eerste instantie heeft IS bij veroveringen vooral graftombes vernietigd die door lokale sjiieten werden vereerd. Dat had nog het karakter van een religieus gedreven, Beeldenstormachtige, situatie. Alle alternatieve vormen van islam werden als bedreigend en afgoderij ervaren en daarom vernietigd. Wat er nu gebeurt: het opblazen van historische ruïnes en unieke plekken in de werelgeschiedenis gebeurt niet vanuit een religieuze, maar vanuit een terroristische benadering."

Dat wordt beaamd door Lucas Petit, conservator collectie oude Nabije Oosten van het Rijksmuseum van Oudheden. ,,Dat we erover praten en geschokt zijn is precies wat IS wil. Dat heeft voordelen voor hen bij het rekruteren van nieuwe mensen, denken ze. Of bij het groter maken dan IS feitelijk is. En daar doen we met zijn allen aan mee. Eigenlijk zouden we ze dat podium niet moeten geven."

Kunstschatten
De afgelopen dagen werden uit voorzorg al veel eeuwenoude kunstschatten uit Palmyra gehaald, honderden burgers werden ook geëvacueerd. Meer inwoners ontvluchtten de stad gisteren. Wrang is het voor de achterblijvers dat de wereld zo begaan is met de ruïnes.

Het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten, dat zich voor zijn informatie baseert op lokale activisten, denkt dat de strijd om Palmyra aan 462 mensen het leven heeft gekost.

Het vernielen van Palmyra is verschrikkelijk, maar - verrassend - niet onoverkomelijk, zegt During. De plek is extreem goed gedocumenteerd. Er zijn ontzettend veel foto's, tekeningen en documentatie van het terrein. ,,Zelfs als je alles kapot maakt zou je het weer op kunnen bouwen. Dat zou een nieuwe versie zijn, maar het is te doen.''