Een gifgasaanval of niet? 'De feiten doen er niet meer toe'

Ze zijn met z’n tienen. Sommigen hebben verstand van wapens, anderen hebben een chemische of medische achtergrond. Ze willen de vragen beantwoorden waar de wereld al twee weken op zit te wachten. Maar ze kunnen niets doen.

,,Er is niets frustrerenders dan dat’’, zegt de Oostenrijker Dieter Rothbacher, die jarenlang leiding gaf aan precies zo’n team van de organisatie voor het verbod op chemische wapens (OPCW). Hij volgt zijn oud-collega’s op de voet. ,,Ze weten dat de hele wereld meekijkt, willen dolgraag aan de slag. Maar elke dag dat ze moeten wachten, wordt het moeilijker om bewijzen te vinden.’’

Al een week geleden arriveerde het OPCW-team in de Syrische stad Douma, waar op 7 april een gifgasaanval zou hebben plaatsgevonden waarbij 70 mensen zouden zijn gedood. De OPCW-inspecteurs moeten de feiten vinden, maar ze wachten al een week op toestemming om ter plaatse onderzoek te doen. De situatie is te onveilig, oordeelde het begeleidende VN-team, dat dinsdag bij een eerste inspectie direct werd beschoten.

Zijn de bewijzen inmiddels niet verdwenen?

,,Als het er was, is veel van het materiaal inmiddels verdampt, als het al niet is weggehaald. Met elke dag wachten wordt de kans kleiner dat ze nog iets vinden. Anders is het met het biomedische bewijs: resten van deze stoffen blijven vaak vele weken in het lichaam van de slachtoffers zitten. Die zullen ze nog steeds vinden als ze nu haar- of bloedmonsters nemen.’’

Maar dan moeten ze die slachtoffers wel vinden.

,,Sterker nog: het Syrische regime zal hen die slachtoffers moeten tonen. Syrië heeft zelf ingestemd met dit onderzoek, dus het is verplicht om volledig mee te werken. Hopelijk doen ze dat ook. Feit is dat we twee weken verder zijn, en er nog altijd niet één onderzoeker ter plaatse is geweest. Dat is niet bemoedigend.’’

Er zijn inmiddels wel diverse journalisten ter plaatse geweest. Zij zeggen dat er niemand te vinden is die de aanval bevestigt.

,,Maar u denkt toch niet dat die daar zelfstandig zijn? Elke journalist die daar nu zit, is met een Syrische escorte. Wie zij spreken, is daarvoor geselecteerd door het regime. Het is echt uitgesloten dat journalisten daar zomaar rondlopen en aanspreken wie ze willen. Ik weet dat er zeer gerenommeerde journalisten bij zitten, maar ik sta nogal sceptisch tegenover deze reportages.’’

U denkt dat er wel degelijk een aanval is geweest.

,,Weet u: ik wil feiten. En die kan alleen het OPCW-team leveren. Ik vind het bijzonder pijnlijk dat iedereen al precies lijkt te weten wat er gebeurd is. De Russen weten al zeker dat het niet gebeurd is, het westen weet zeker dat het wél gebeurd is, en wie het gedaan heeft. De Verenigde Staten hebben al bombardementen uitgevoerd op basis van dit incident. Ik vind dat ongelofelijk. Waarom wachten we niet op de feiten? We vonden de OPCW toch zo belangrijk? Waarom laten we hen dan niet eerst hun werk doen?’’

Rothbacher werkte tien jaar lang voor de OPCW, de organisatie die vijf jaar geleden werd onderscheiden met de Nobelprijs voor de Vrede. In 2003 leidde de Oostenrijker een VN-inspectie in Irak, die moest zoeken naar bewijs voor de aanwezigheid van massavernietigingswapens. ,,We vonden niets. Maar een paar weken later begon toch de oorlog. Het lijkt wel of de geschiedenis zich herhaalt: er is nog geen bewijs, maar er wordt wel gebombardeerd.’’

De VS zeggen harde aanwijzingen te hebben dat het Syrische leger achter de aanval zat.

,,Met mijn militaire achtergrond vraag ik me serieus af waarom het leger zoiets zou doen. Ze hadden Douma al bijna ingenomen, de rebellen waren al op de vlucht. Waarom dan een gifaanval, waarvan je weet dat het westen die zwaar opneemt? Ik kan daar geen zinnig motief voor bedenken. Dat betekent niet dat het niet gebeurd kan zijn, want in oorlogen gebeuren veel dingen zonder zinnig motief, maar het betekent wel dat een ander scenario ook zeer goed voorstelbaar is.’’

Wat verwacht u van het OPCW-onderzoek?

,,Als ze morgen toegang krijgen, hebben ze overmorgen monsters genomen en kan er binnen een week een eerste verslag liggen. Maar het rapport zal hoe dan ook verscheurd worden. Als ze geen bewijs voor een gifaanval vinden, zal de ene kant zeggen: het bewijs was al vernietigd. Als ze wel bewijs vinden, zal de andere kant zeggen: dat is gefabriceerd. Het OPCW-team is een speelbal van de internationale gemeenschap geworden.’’