Het is niet de eerste keer dat met kernwapens wordt gedreigd, maar tot inzet komt het zelden

De Russische president heeft tot schrik van menigeen aangekondigd dat hij Russische afschrikkingstroepen die nucleaire wapens bezitten, in de hoogste staat van paraatheid laat brengen. Poetin rechtvaardigde de beslissing met een verwijzing naar ‘de oorlogszuchtige verklaringen van de NAVO’ ten aanzien van Rusland. Hij bekritiseerde ook de economische sancties tegen Rusland, die volgens hem onwettig zijn.

De Vlaamse oud-kolonel en defensiespecialist Roger Housen ziet vooral ‘intimidatie’ van Rusland. Poetin zal niet daadwerkelijk zijn nucleaire wapens gebruiken. ,,Als hij ze wel gebruikt, is dit het einde van zijn regime en dan heeft hij het hele Westen écht volledig tegen zich”, aldus Housen tegen de Vlaamse krant Het laatste nieuws.

De oud-kolonel legt uit dat, net als in de Verenigde Staten, naast de Russische president nog twee anderen over de nucleaire codes beschikken, onder wie een topman bij Defensie. De doctrine van nucleaire afschrikking is al eerder op de proef gesteld, met name tijdens de raketcrisis in Cuba in 1962 en ook in 2001-2002 tijdens de confrontatie tussen India en Pakistan.

De geschiedenis heeft dit soort drastische dreigementen eerder gezien. In oktober 1962, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, vond een bijna twee weken durende confrontatie plaats tussen de jonge Amerikaanse president John Kennedy en Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov.

Foto’s gemaakt door een Amerikaans spionagevliegtuig hadden op Cuba, een bondgenoot van Moskou, lanceerplatforms voor Sovjetraketten onthuld. De Amerikaanse kusten zouden daardoor onder vuur kunnen liggen. Kennedy achtte een ‘nucleaire aanval op het westelijk halfrond’ mogelijk en besloot het eiland in quarantaine te plaatsen met een maritieme blokkade.

Amerikaanse en Russische strategische troepen werden in een staat van maximale alertheid geplaatst, een niveau net voor het uitbreken van een nucleaire oorlog. Honderden atoombommenwerpers patrouilleerden in de lucht en intercontinentale raketten werden bewapend.

Chroesjtsjov stemde er uiteindelijk mee in zijn raketten terug te trekken. Washington beloofde als tegenprestatie Cuba niet binnen te vallen en in het geheim zijn eigen raketten uit Turkije terug te trekken. Na deze crisis werd in 1963 een ‘rode telefoon’ opgezet, waardoor het Witte Huis en het Kremlin rechtstreeks met elkaar konden communiceren.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger schreef in zijn memoires At the White House dat president Nixon in januari 1969 door de Sovjets werd geraadpleegd over een mogelijke preventieve aanval op Chinese kerninstallaties, die hij weigerde.

In 1973, tijdens de Yom Kippur-oorlog tegen Egypte en Syrië, werd gemeld dat Israël klaar was om atoomwapens te gebruiken toen de situatie aan het Golanfront kritiek was. In 1983 leidde een storing van de Sovjet-waarschuwingssystemen bijna tot een preventieve aanval die alleen werd vermeden door het dappere besluit van officier Stanislav Petrov om het alarm te negeren.

Recenter zijn de nucleaire dreigementen tussen India en Pakistan. In mei 2002 stonden beide landen, die sinds hun opdeling in 1947 om Kasjmir hebben gevochten, aan de vooravond van een nieuwe confrontatie. India beschuldigde jihadisten uit Pakistan van een zelfmoordaanslag op het parlement van New Delhi op 13 december 2001, waarbij veertien doden vielen.

De twee landen, atoommachten sinds 1998, mobiliseerden bijna een miljoen mannen aan hun grenzen, vooral in Kasjmir. In april 2002 zei de Pakistaanse president Pervez Musharraf dat hij nucleair zou kunnen gaan. ,,Als heel Pakistan van de kaart dreigt te verdwijnen, dan zou de druk te groot worden voor ons volk. Ook deze optie moet overwogen worden: de atoombom als het moet.’’

De Indiase minister van Defensie, George Fernandes, reageerde met de uitspraak dat ‘India een atoomaanval zou kunnen overleven, maar Pakistan misschien niet’. Onder druk van de Amerikanen werd de de-escalatie ingezet. 

De regering-Biden gaf gisteren weinig commentaar op Poetins dreigementen en stelde zich tevreden met nogal terloopse opmerkingen van Biden-woordvoerster Jen Psaki en VN-ambassadeur Linda Thomas-Greenfield in televisie-interviews. Psaki zei dat Poetin slechts zijn tactiek voortzette om ‘niet-bestaande bedreigingen uit te vinden om extra agressie te rechtvaardigen’. Ambassadeur Thomas-Greenfield eiste niettemin dat Rusland ‘zijn gevaarlijke retoriek over kernwapens onschadelijk maakte’.

Overigens zijn de Verenigde Staten het enige land ter wereld dat in 1945 in Japan kernwapens heeft gebruikt. De aanvallen op Hiroshima (140.000 doden) en vervolgens op Nagasaki (74.000) drie dagen later versnelden de capitulatie van Japan en het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Bekijk hier onze video’s over de oorlog in Oekraïne: