Irak staat in brand: grootste opstand sinds val Saddam Hoessein

De protesten begonnen op 1 oktober in de hoofdstad Bagdad. Aanvankelijk waren het relatief kleine en vreedzame demonstraties van veelal jonge mannen, Later breidden ze zich uit naar bloedige onlusten in steden in het zuiden van het land en inmiddels lopen ook kleine kinderen mee, soms zelfs hele gezinnen, opa's en oma's incluis. Irak kent een zeer hoge werkloosheid, de regering is doordrenkt met corruptie en voorzieningen zoals water en elektriciteit zijn bar slecht geregeld.

Aanvankelijk was de woede van de betogers vooral gericht tegen de eigen politieke elite, die volgens de Irakezen ten koste van gewone burgers profiteert van de forse olie-opbrengsten. Inmiddels keren de demonstranten zich steeds meer tegen Iran. Veel Iraakse inwoners vinden dat de macht van hun buurland veel te groot is op de eigen politiek. De regering reageert op haar beurt meedogenloos op de betogers. De politie jaagt demonstranten met waterkanonnen en traangas uiteen en schiet met scherp. 

Nieuw aan deze protesten, is de spontaniteit ervan. Grote groepen Irakezen verenigen zich, los van hun religieuze achtergrond of politieke voorkeur. Zeven jaar geleden was dat wel anders. Ook toen laaide het tumult op, onder meer omdat de soennitische minderheid zich benadeeld voelde onder het sjiitische regime, dat na de val van Saddam Hoessein aan de macht kwam. Die onvrede onder de soennieten was koren op de molen van terreurgroep IS, die de soennitische frustraties in haar voordeel gebruikte en zo steun mobiliseerde voor het kalifaat.  

Demonstranten eisen een ingrijpende herziening van het politieke systeem van het land, dat al bestaat sinds de door de VS geleide invasie van Irak in 2003, toen het land werd ‘bevrijd’ uit de klauwen van tiran Saddam Hoessein. Inmiddels heeft de Iraakse premier Adel Abdul Mahdi aangeboden ontslag te nemen. De president van het land, Barham Salih, liet in een televisietoespraak overigens wel weten dat Mahdi pas vertrekt als er een geschikte opvolger is gevonden, zodat er geen machtsvacuüm ontstaat. 

Salih belooft ook hij een nieuwe kieswet zal opstellen en dat er een nieuwe kiescommissie zal worden ingesteld, waarna er vervroegde verkiezingen kunnen worden uitgeschreven. Maar critici twijfelen of premier Mahdi daadwerkelijk ontslag gaat nemen, omdat Teheran hem graag op die plek houdt. En zelfs als hij opstapt, is het misschien te weinig om de frustratie te herstellen die in deze weken van oproer is ontstaan. Voorlopig lijkt de rust in elk geval niet terug te keren. Ook als er inderdaad nieuwe verkiezingen komen, kan het proces daartoe nog maanden gaan duren.