18 kilometer verwijderd van de kerncentrale in Fukushima loopt deze boer over zijn troosteloze akker © EPA

Japanners mogen zes jaar na ramp Fukushima terug naar huis

Duizenden mensen in Fukushima gaan, precies zes jaar na de kernramp in de Japanse regio, terug naar huis. De overheid heeft het evacuatiebevel voor vier plaatsen in een straal van 20 kilometer rond de verwoestte kerncentrale Fukushima Daiichi ingetrokken.

Gerben van 't Hof 11-03-17, 07:42 Laatste update: 07:49

De nucleaire ramp in Fukushima is nu zes jaar geleden. De ontmanteling van de kerncentrale gaat echter langzaam, omdat de stralingswaarden nog altijd torenhoog zijn. © EPA

Nog deze maand mogen de inwoners van onder meer Iitate, nu nog een spookstadje, hun woning weer in. Maar veel mensen willen helemaal niet terug omdat zij er niet op vertrouwen dat de radioactieve straling veilige niveaus heeft bereikt, zegt Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar en atoomfysicus aan de Universiteit Utrecht.

,,De straling in de gebieden die nu worden vrijgegeven is nog altijd een twintig keer hoger dan wat wij hier in Nederland veilig vinden,’’ zegt hij. ,,Vooral gezinnen met jonge kinderen zien af van terugkeer. Kinderen zijn veel vatbaarder voor radioactiviteit dan ouderen.’’

De oostkust van Japan werd op 11 maart 2011 getroffen door een van de grootste nucleaire rampen in de geschiedenis. Een aardbeving en een daaropvolgende vloedgolf verwoestte de koeling van de kerncentrale. De temperatuur in de reactoren liep daardoor zo hoog op dat een kernsmelting plaatsvond. In een brede straal rond de kerncentrale kwam radioactief materiaal terecht. Rond de 160.000 mensen moesten het gebied ontvluchten.

Schadevergoeding

Een wild zwijn scharrelt rond in Namie, niet ver van de kerncentrale Fukushima Daiichi. Veel van de dieren zijn vanwege de kernramp in 2011 zwaar radioactief. © REUTERS

De Japanse overheid keert nu nog een schadevergoeding uit aan de mensen die het getroffen gebied uit moesten. Ieder huishouden van twee of meer mensen krijgt omgerekend 730 euro per maand. Wie niet terugkeert naar zijn woning, krijgt ook geen geld meer.

Activisten stellen dat de overheid mensen daarmee het recht ontneemt om in een veilige omgeving te wonen. ,,De regering verzuimd om de evacués beschermen en bagatelliseert de gezondheidsrisico’s als gevolg van langdurige blootstelling aan straling,’’ schrijft de Japanse organisatie Human Rights Now.

Turkenburg bezocht het getroffen gebied onlangs en stelde vast dat er in de zes jaar na de ramp nauwelijks iets is verbetert. ,,Het lukt nog altijd niet om de radioactiviteit in te dammen. Ook al zijn er inmiddels miljarden besteed aan het schoonmaken van de bodem. De regering heeft beloofd dat iedereen binnen enkele tientallen jaren weer terug kan naar huis. Maar het zal zeker honderden jaren duren voor het hele gebied weer leefbaar is.’’

Wilde zwijnen

Nu dolen er honderden zwaar radioactief besmette wilde zwijnen rond. Jagers proberen ze te vangen en te doden, zodat ze geen gevaar meer vormen voor de Japanners die willen terugkeren naar gebieden die door de overheid veilig zijn verklaard. Ten onrechte, stelt Greenpeace. In een rapport dat deze week verscheen schrijft de milieuorganisatie dat de stralingsniveaus net zo hoog zijn als in Tsjernobyl, dat in 1986 werd getroffen door een grote kernramp. Het gebied rond de centrale daar is nog altijd afgesloten.

Mensen kunnen jaren later alsnog kanker krijgen
Atoomfysicus Wim Turkenburg

Voor zover bekend zijn in Japan nauwelijks mensen overleden als gevolg van radioactieve straling. Wel zijn inmiddels 3500 doden te betreuren als gevolg van stress of zelfmoord, blijkt uit cijfers van de overheid.

Verwacht wordt dat het ergste nog moet komen. ,,Mensen jaren later alsnog kanker krijgen,’’ zegt Turkenburg. ,,Het is dan alleen moeilijk te achterhalen of dat het gevolg is van blootstelling aan radioactieve straling of iets anders.’’

Toekomstdroom

Onlangs wist Tepco, de beheerder van de kerncentrale in Fukushima, een robot bij een lekkende splijtstaaf in een van de reactoren te krijgen. Daar werd een recordwaarde gemeten van 530 sievert per uur. ,,Zulke hoge stralingswaarden maken het onmogelijk om de centrale snel te ontmantelen,’’ zegt Turkenburg. ,,Bovendien zijn grote hoeveelheden radioactief materiaal het grondwater ingesijpeld, dat daarom moet worden opgepompt en opgeslagen in grote tanks. Japan dacht snel een natuurpark met een zonnecentrale aan te kunnen leggen op de plek van de centrale. Maar zoals het er nu naar uitziet zal dat voor altijd een toekomstdroom blijven.’’