Neonazi’s met snorretjes, in zijscheiding tegen de schedel geplakte haren, fakkels, hakenkruisvlaggen, een enkele witte puntmuts, rechterarmen die Hitler groeten - en niet veel later een dode, omdat een jongen van 20 inreed op een grote groep tegendemonstranten. Een 32-jarige vrouw overlijdt, 19 anderen raken gewond.

Mannen zijn het, veelal twintigers en dertigers. Ze menen dat sprake is van onderdrukking van witte Amerikanen, die door immigratie in steeds meer staten in de minderheid zijn. ‘White lives matter’, roepen ze vrijdagavond met fakkels in hun handen. En: ‘You will not replace us’. Sommigen brengen de Hitlergroet, anderen roepen ‘Heil Trump’. Ze hebben een eigen ordedienst, gewapend met geweren of getooid met helm en schild.

Er zijn ook tegendemonstranten in Charlottesville. Anti-fascistische groepen, activisten voor de rechten van zwarte Amerikanen. Op zaterdag verzamelen beide groepen zich opnieuw in de stad – en dan gaat het mis. Zware gevechten tussen beide groepen breken uit. Charlottesville roept de noodtoestand uit, politie en zelfs militairen moeten ingrijpen om de orde te herstellen. In de anarchie rijdt James Alex Fields (zie kader) in op een groep demonstranten. Mensen gillen, lichamen vliegen in de lucht. De chaos is compleet, en Amerika is in shock. Waar komt deze golf van geweld vandaan?

Het aantal extreem-rechtse haatgroepen in de VS is in de laatste tien jaar sterk toegenomen, meldde het Southern Poverty Law Center (SLPC) onlangs nog. Belangrijke oorzaak is de woede over de toenemende diversiteit van de Amerikaanse bevolking, en over de acht jaar durende heerschappij van een zwarte president. De aanhangers zijn vooral jonge mannen, die multiculturalisme, feminisme en politieke correctheid afwijzen. Ze verafschuwen de gedachte dat blanken binnen enkele decennia in heel Amerika in de minderheid zullen zijn, door immigratie uit vooral Azië en Zuid-Amerika.

Lees verder onder de foto.

De oudste haatgroep is de Ku Klux Klan, die een lange historie kent van geweld tegen zwarte Amerikanen en vorig jaar nog altijd 130 afdelingen telde. Maar volgens het SLPC zijn er nog veel meer van dergelijke groepen: in totaal tellen de onderzoekers honderd neo-nazigroepen in de VS, evenveel blank-nationalistische groepen en nog eens 43 groepen van racistische skinheads.

Trump was opvallend mild na het drama in Charlottesville. In een algemene verklaring veroordeelde hij ‘deze vertoning van haat, onverdraagzaamheid en geweld aan vele kanten. Aan vele kanten’. Hij zwijgt als journalisten hem na de persconferentie expliciet vragen of hij blank nationalisme afkeurt. Vandaag liet het Witte Huis alsnog weten dat hij ook de 'blanke racisten, Ku Klux Klan, neonazi's en alle extremistische groeperingen' afkeurt. 

De betogers interpreteren het als steun. Neonazi-website Daily Stormer noemt Trumps commentaar ‘goed’. ,,Hij viel ons niet aan. Hij zei alleen maar dat de natie samen moet komen. Niets specifiek tegen ons.” De conclusie: ,,Hij zei dat hij houdt van ons allemaal.”

Trumps vage reactie kreeg zware kritiek, ook van zijn eigen partijgenoten, onder wie invloedrijke senatoren als Marco Rubio en Ted Cruz. ,,Meneer de president, we moeten het kwaad bij zijn naam noemen. Dit waren aanhangers van witte suprematie en dit was binnenlands terrorisme,” reageerde Cory Gardner, senator en kopstuk van Trump Republikeinse partij. ,,Mijn broer heeft zijn leven niet gegeven in de strijd tegen Hitler om Nazi-ideeën hier thuis onweersproken te laten,” schreef senator en Republikein Orrin Hatch. Ook burgemeester Signer van Charlottesville, de stad die de golf van geweld moest verwerken, richtte zich nijdig tot de president. ,,Ik hoop dat hij zichzelf in de spiegel kijkt en eens goed nadenkt over met wie hij zich tijdens zijn campagne heeft ingelaten.”