Kunstenares geeft slachtoffers Auschwitz en hun verhalen kleur

Amaral kleurde zwart-witfoto’s van Auschwitz-slachtoffers in en gaf de geportretteerden zo een tweede leven. De portretten werden gemaakt tussen 1941 en 1943. Nieuwe gevangenen werden bij aankomst in de kampen gefotografeerd. Na de oorlog werden veel foto’s vernietigd, maar de afbeeldingen van Czeslawa, Salomon, Janina en Deliana bleven wel bewaard.

Czeslawa Kwoka, een 14-jarig Pools meisje, is doodsbang wanneer ze wordt gefotografeerd bij haar aankomst. De fotograaf Wilhelm Brasse was ook een gevangene, maar overleefde Auschwitz. Hij herinnerde zich Czeslawa nog goed: ,,Ze was zo jong en bang”, vertelde hij in 2005. ,,Het meisje verstond niet wat ze tegen haar zeiden, dus nam een vrouwelijke cipier een stok en sloeg haar ermee in het gezicht. Ze was zo onschuldig.”

,,Ze huilde, maar ze kon niets doen. Het was alsof ik zelf werd geslagen, maar ik kon niet tussenbeide komen. Dat zou mijn doodsvonnis betekend hebben”, herinnerde Brasse zich. Brasse nam in totaal 50.000 foto’s van gevangenen en maakte zo de gruwelijkheden van het concentratiekamp van dichtbij mee. ,,Terwijl gevangenen in de rij stonden, sloegen cipiers hen bij de minste fout.’’ Brasse stierf in 2012.

Czeslawa werd in 1943 geëxecuteerd met een dodelijke injectie in het hart, een courante executiemethode in het kamp. Czeslawa was een van de naar schatting 230.000 minderjarige gedeporteerden in Auschwitz-Birkenau. ,,De uitdrukking op Czeslawa’s gezicht laat me niet meer los”, vertelt Marina Amaral. ,,Haar ogen vertellen een verhaal van angst en terreur, een verhaal waar weinigen onder ons zich mee kunnen vereenzelvigen.”

Salomon Honig kwam samen met zesentwintig andere Poolse Joden aan in het kamp, net voor de nazi’s aanvingen met de massa-uitroeiing in de gaskamers. Amper 13 dagen na hun aankomst werden Salomon en de anderen vergast. ,,We weten niet veel over hem”, vertelt Amaral. ,,Tussen juni 1940 en maart 1942 werden tussen 2.000 en 2.100 joden naar Auschwitz gedeporteerd. 90 procent werd vermoord.”

Janina was de eerste vrouw die wist te ontsnappen uit Auschwitz, maar dat had zware gevolgen voor de andere vrouwen in het kamp. In de zomer van 1942 was Janina samen met tweehonderd andere Poolse vrouwen aan het werk aan de Solarivier. Ze ontsnapte en de bewakers konden haar niet meer terugvinden. Haar medegevangenen hielden hun mond dicht toen de bewakers hen ondervraagden. Dat werd zwaar bestraft.

De vrouwen werden overgebracht naar een ander kamp nabij Auschwitz waar ze in extreem slechte omstandigheden moesten werken. Janina bereikte uiteindelijk de Poolse stad Lodz op zo’n tweehonderd kilometer van Auschwitz. Daar werd ze in maart 1943 opnieuw gearresteerd, waarna ze gedeporteerd werd naar het concentratiekamp van Ravensbruc, een kamp exclusief voor vrouwen. Daar werd ze in april 1945 bevrijd.

Deliana werd in 1942 gearresteerd toen ze als Getuige van Jehovah van deur tot deur ging om haar geloof te verkondigen. Na een korte periode in verschillende Nederlandse gevangenissen werd ze overgebracht naar Auschwitz. Drie weken na haar aankomst stierf ze, maar ze schreef eerst nog een brief naar haar familie.

,,Gaat moedig voorwaarts zonder vrees. Jehovah is met ons”, schreef Deliana kort voor haar dood. Jehovahs Getuigen hadden het zwaar te verduren in concentratiekampen, omdat ze weigerden deel te nemen aan militaire trainingen. Ze weigerden ook te werken of deel te nemen aan alles wat met oorlog te maken had.