'Mensen willen door Trump misleid worden'

Als er een econoom is die deze verkiezingsuitslag had kunnen zien aankomen, is het Dan Ariely. De Amerikaan is gedragseconoom en schreef een bestseller over waarom mensen zo eenvoudig misleiden en misleid (willen) worden. Toch werd Ariely woensdagochtend zwaar depressief wakker.

,,We betalen nu de prijs voor de enorme ongelijkheid die we hebben laten ontstaan in opleidingen, inkomen en vooral gezond verstand. Je kunt deze uitslag zien als een civiele oorlog. Van de mensen met een hogere opleiding heeft 75 procent op Clinton gestemd en 25 procent op Trump.

,,Dat lage en middeninkomens massaal stemden op een partij die al meer dan 25 jaar probeert te voorkomen dat opleiding en gezondheid voor iedereen toegankelijk worden, kun je alleen maar als irrationeel beschouwen. Met Trump zal het benadelen van de midden- en lage inkomens versneld verdergaan. Hij gaat voor de rijken de belastingen verlagen die de armen vooruit moeten helpen.''

Maar we hebben toch net twee termijnen Obama gehad?

,,Dat is nog een tweede onlogische ontwikkeling. In de regeerperiode van Obama is het sinds lange, lange tijd weer beter gegaan voor de lage en middenklasse. Gemiddeld hadden huishoudens juist flink meer te besteden en stegen hun kansen om hogerop te komen door werk en inkomen. Maar het was niet genoeg. Mensen hebben een plaatje in hun hoofd hoe het in hun ogen zou moeten zijn. De Amerikaanse droom zien zij vele malen rooskleuriger dan dat 'beetje' vooruitgang dat Obama kon bieden.''

Trump kan blijkbaar wel aan dat droombeeld voldoen.

,,Trump heeft niks van doen met de werkelijkheid. Hij kan gouden bergen beloven, omdat hij niks op heeft met de feiten. Je kunt in zijn ogen als president muren om Amerika bouwen, miljardenprojecten financieren en hele delen van de arbeidsmarkt uitsluiten en toch de belastingen verlagen. Dat is totaal onrealistisch, maar dat doet er niet toe voor de kiezer.

,,Daarnaast heeft hij geen moeite met het uitschelden en kleineren van alle mensen die hem in zijn ogen van die gouden bergen en dat droombeeld afhouden. Dat maakt hem in de ogen van mensen die toch al weinig van de economie begrepen een onverschrokken held.''

Wat is de prijs die Amerikanen hiervoor gaan betalen?

,,De grote prijs die we hiervoor gaan betalen, is het verlies aan waarden. Eerlijk zijn. Feiten serieus nemen. Respect voor anderen, dat hoeft nu niet meer. Als de president daar niets mee op heeft, dan hoeven de onderdanen daar ook niks mee op te hebben. Nu was er al sprake van een diepe verdeeldheid onder de mensen, waardoor deze uitslag kon ontstaan. Maar Trump heeft 'verdeel, heers en bedrieg' tot Amerikaanse kernwaarde verheven.''

Kan dit ons ook gebeuren?

,,Kijk, alle mensen, of ze nou hoog of laag opgeleid zijn, hebben basale angsten. Maar in de meeste plaatsen hebben samenlevingen sociale normen ontwikkeld die deze angsten beteugelen. Als er iemand in de politiek komt bovendrijven die al die normen ondermijnt, dan kan de geest overal uit de fles komen, ook bij jullie.''