Nederlandse muzikantes vast in Turkije vanwege verdenking terrorisme

Drie jaar geleden reisde Betül Varan, een rechtenstudente uit Etten-Leur, haar droom achterna: muziek maken in Grup Yorum, een folkrockband in Turkije. Maar waar voor Betül haar dwarsfluit de melodie van het protest speelt, ziet de Turkse overheid haar muziek als een instrument van terrorisme. Daarom zitten Betül (26) en haar jongere zus Bergün (24) al bijna twee jaar vast in Turkije, eerst in de cel, nu daarbuiten, maar zonder de mogelijkheid het land te verlaten.

Dat komt zo. Grup Yorum, een muziekband met een wisselende samenstelling, maakt al sinds de jaren 80 linkse protestliederen: tegen het kapitalisme in het algemeen en tegen het Turkse regeringsbeleid in het bijzonder. Ze zingen, zo zeggen ze, voor de armen, de boeren en de arbeiders. Ze gebruiken vaak traditionele Turkse instrumenten en zingen soms in het Koerdisch. De band is redelijk populair, vooral onder jongeren, sommige optredens trokken 25.000 mensen.

,,Onze kinderen zijn opgegroeid met hun muziek, ook al woonden ze in Etten-Leur”, vertelt hun moeder Günay Akkaya. Zij woont nog steeds in een rijtjeshuis in de Brabantse plaats. ,,Het was de droom van Betül om muziek te maken in die band. Toen ze in 2016 de kans kreeg om zich er bij aan te sluiten, is ze naar Turkije gegaan.” Een jaar speelde Betül dwarsfluit in de groep. In 2017 vliegt ook haar jongere zus Bergün naar Istanboel: om Betül te bezoeken.

Dan gaat het mis. Op een avond in mei 2017 valt de Turkse politie het cultureel centrum, waar de twee zussen met nog meer bandleden verblijven, binnen. Zeker elf mensen worden gearresteerd en vastgezet.

Want voor de Turkse overheid is Grup Yorum niet zomaar een muziekgroep of een protestband. De groep zou banden hebben met de DHKP-C, een (linkse) terroristische organisatie die de afgelopen decennia meerdere aanslagen in Turkije heeft gepleegd. Ook de VS en de EU hebben de DHKP-C op hun terrorismelijst staan. De link is niet uit de lucht gegrepen: de band heeft liedjes geschreven over DHKP-C-leden en bij een concert wapperde een banier met een portret van een voormalig DHKP-C leider erop. De laatste jaren zijn veel concerten van de groep verboden. Moeder Günay: ,,Betül wist dat er een risico was, toen ze zich bij de band aansloot. Maar ze wilde haar muziek laten horen. Wij zien Grup Yorum als een volksgroep, voor ons hebben ze geen band met de DHKP-C.”

De elf bandleden zitten maandenlang vast. Bergün stelt ook mishandeld te zijn: agenten trekken plukken haar uit haar hoofd. Familieleden demonstreren in de zomer van 2018 meerdere keren op het Centraal Station van Rotterdam voor vrijlating van de zussen.

Ook hun vader Erdem is daarbij. Hij staat op de Nederlandse Sanctielijst Terrorisme. Varan zit niet vast, maar staat wel onder (financiële) beperkingen omdat Nederland hem verdenkt van banden met een terroristische organisatie, waarschijnlijk de DHKP-C. Volgens Varan is dat een misverstand: hij heeft geld ingezameld voor een Turkse stichting in Rotterdam, maar die heeft niets met de DHKP-C te maken. Varan werd in juli 2017 op de sanctielijst geplaatst, twee maanden nadat zijn dochters in Turkije werden opgepakt.

In de loop van 2018 komen de bandleden voorlopig vrij, de zussen hebben dan zeventien maanden vastgezeten. ,,Bergün is eerst tot drie jaar cel veroordeeld, maar daarna vrijgesproken. Zij is zo boos dat ze zo lang voor niets heeft vastgezeten dat ze nu ook muziek wil blijven maken in de band, als drummer. De zaak tegen Betül loopt nog. De Turkse justitie zegt dat ze samen met terroristen gezien zijn, maar dat is onzin”, zegt hun moeder.

Betül moet in Turkije blijven zo lang haar zaak loopt. Bergün wilde onlangs naar Nederland vliegen, onder meer voor een optreden van de band in Antwerpen, maar kwam niet voorbij de douane. ,,Ik wil naar Nederland, naar mijn familie, maar ze laten me het land niet uit”, zegt ze telefonisch vanuit Istanboel. ,,En waarom? Ja, we maken politieke muziek omdat we vinden dat het niet goed gaat in dit land. Maar dat is alles. Als je hier zegt wat je denkt, word je opgesloten.”

Intussen is hun moeder in Etten-Leur de wanhoop nabij. ,,Ik heb mijn dochters al twee jaar niet gezien. Er lijkt geen onafhankelijke rechtspraak meer in Turkije. Zolang Erdogan de baas is, kan hij doen wat hij wil.” De Turkse ambassade in Nederland wil niet ingaan op vragen over de zaak van de zussen.

De moeder van Betül en Bergün, Gunay Akkaya, was vanochtend te gast in De Ochtend Show to go:

Beluister de hele show hier: