Nederlandse tabaksstrafzaak gaat internationaal: roken is moord

Antirookorganisaties en juristen uit al die landen kwamen vorige week in Genève bij elkaar om zich door advocaat Bénédicte Ficq en longarts Wanda de Kanter te laten uitleggen hoe The Dutch case werkt. Nederland is het enige land ter wereld waar ooit een strafklacht tegen de tabaksindustrie is geformuleerd.

Rechtszaken tegen tabaksproducenten zijn er vooral in Amerika wel vaker geweest, maar dan betrof het altijd civiele zaken. Ficq: ,,De tabaksproducent gaat dan vaak dokken om van de zaak af te zijn. Maar een strafzaak, waarbij het Openbaar Ministerie de tabaksproducenten vervolgt voor moord, doodslag of mishandeling, is er nog nooit geweest.’’

Ficq wil namens twee ex-rokers, KWF Kankerbestrijding en andere organisaties in Nederland de tabaksindustrie voor de rechter slepen omdat rokers vals zouden worden voorgelicht over de werkelijke schade die roken kan aanrichten. Doorslaggevend in dat betoog is de 'sjoemelsigaret': sigaretten die zijn voorzien van minuscule gaatjes. Daardoor meet testapparatuur lagere concentraties gevaarlijke stoffen dan een roker echt binnenkrijgt.

Testapparatuur houdt geen rekening met het feit dat de roker met zijn mond en vingers de gaatjes deels afsluit, waardoor in de praktijk meer wordt geïnhaleerd dan de apparatuur meet. De tabaksindustrie zou zo willens en wetens al tientallen jaren mensen verslaafd maken en in levensgevaar brengen. Daarnaast is het in strijd met de Tabakswet. ,,Met name het verhaal van de sjoemelsigaret sloeg op de bijeenkomst in Genève in als een bom’’, zegt Ficq. ,,Iedereen denkt ineens van: hé, dat levert bij ons ook strafbare feiten op.''

Twee Nederlandse ex-rokers die nu lijden aan zware longziekten, deden vorig jaar als eerste aangifte tegen de tabaksindustrie. In maart van dit jaar deed ook KWF Kankerbestrijding aangifte tegen vier tabaksproducenten in Nederland wegens 'zware mishandeling die de dood tot gevolg heeft'. Inmiddels hebben zich tal van instellingen daarbij aangesloten. Het OM onderzoekt of daadwerkelijk tot strafvervolging kan worden overgegaan. Het besluit daarover komt waarschijnlijk eind augustus.

De bijeenkomst in het Zwitserse Genève was een initiatief van een Amerikaanse stichting met de cynische naam ASH, de Action on Smoking and Health. Dertig juristen en vertegenwoordigers van mensenrechtenorganisaties uit vijftien landen waren naar Zwitserland gekomen, onder meer Argentinië, Frankrijk, India, de Verenigde Staten, Oeganda, Zwitserland, Noorwegen en Zambia. Duitsland en België waren er door omstandigheden niet, maar kijken ook naar de mogelijkheid van een strafzaak in hun eigen rechtssysteem.

Om, net als in Nederland, longpatiënten aangifte te laten doen, ligt in sommige landen gevoelig. Het zou kunnen leiden tot rechtszaken van de tabaksindustrie tegen die patiënten wegens laster en smaad.

In Genève was ook Jeff Hoffman aanwezig, de grote baas van het Amerikaanse filmproductiebedrijf Above The Clouds. Hij werkt aan een verfilming van het boek Civil Warriors, over de strijd tegen de tabaksindustrie. Voor een promotiefilm heeft hij al contact met de Nederlandse longpatiënte Anne Marie van Veen en Lia Breed, die als eerste aangifte deden.

Internationale samenwerking kan de op handen zijnde strafzaken tegen de tabaksindustrie versterken. Mochten deze zaken uiteindelijk leiden tot een veroordeling van de tabaksproducenten, kan het ertoe leiden dat de productie van de sigaret veel meer aan banden wordt gelegd. ,,Of helemaal wordt verboden’’, aldus Bénédicte Ficq.