Russisch gas voor Europa: waar bemoeit de VS zich mee?

De steen des aanstoots is Nordstream 2, een gaspijplijn van 1225 kilometer die dwars door de Baltische Zee van Rusland naar Duitsland loopt. Deze is nog niet in gebruik, maar wel bijna (vanaf volgend jaar). Er is al een Nordstream 1, en de Amerikanen zijn bang dat de Russen met deze tweede lijn te veel invloed krijgen op de Europese energievoorziening. Ze noemen het een ‘veiligheidsrisico‘ en hebben sancties ingevoerd tegen bedrijven die de lijn aanleggen.

Waarnemers waarschuwen al langer dat Europa steeds afhankelijker wordt van Russisch gas. Vorig jaar leverden de Russen bijna de helft van het gas voor de Europese Unie (en binnenkort dus nog meer). De rest komt grofweg uit Noorwegen en Noord-Afrika. Duitsland zelf importeert iets meer dan een derde van zijn gas uit Rusland. Ook Noorwegen en Nederland zijn grote leveranciers. Ter nuancering: gas maakt niet meer dan een kwart uit van het totale Duitse energieverbruik. Dus het is niet zo dat Duitsland meteen in elkaar zakt als Moskou de kraan dichtdraait. De Russen zullen overigens wel twee keer nadenken voor het zover is. Geen gas betekent immers ook: geen geld. Zo warmpjes zitten ze er nou ook weer niet bij.

Wat ook niet helpt, is de aankondiging van de Russische president Vladimir Poetin dat hij de pijplijn wil laten ‘beveiligen’ door zijn Baltische vloot. Hoewel iedereen inmiddels weet dat hij graag paniek zaait, stond de regio op haar achterste benen.

De Amerikanen hebben overigens ook een zakelijk belang. Zij exporteren vloeibaar aardgas (LNG) en voor hen is Europa een zeer aantrekkelijke markt. Polen wordt door hen op dit moment via een leiding uit Noorwegen voorzien van LNG.

Allereerst natuurlijk het geld. De Russische economie, en eigenlijk de hele samenleving én de heerschappij van Poetin, draait voor een belangrijk deel op de inkomsten uit natuurlijke hulpbronnen. Maar er zijn ook geopolitieke overwegingen. Met Nordstream 1 en 2 slaan de Russen wat dat betreft twee vliegen in één klap. Om West-Europa te voorzien van gas hoeven ze straks niet langer (of in elk geval veel minder) gebruik te maken van leidingen over het vasteland door Oekraïne, Polen en Wit-Rusland. Dat scheelt niet alleen een enorme bak met geld aan doorvoerrechten, maar het maakt het ook makkelijker om die landen onder druk te zetten als dat nodig wordt gevonden. Toen Oekraïne tien jaar geleden zijn energieschulden niet kon betalen, draaide Moskou simpelweg de gaskraan dicht. Helaas stokte toen ook de doorvoer naar Europa, waardoor er hier tekorten ontstonden. Met Nordstream kunnen Duitsland en Europa gewoon hun gas blijven ontvangen mocht er zich weer zoiets voordoen. Dat is win-win voor de Russen.

Die zijn heel duidelijk tegen de VS: bemoei je met je eigen zaken. Ook de Europese Unie is helder: ,,Wij zijn principieel tegen sancties tegen Europese bedrijven die niks illegaals doen.”

Ja. Het Zwitsers-Nederlandse Allseas, een van de bedrijven die leidingen leggen in de Baltische Zee, is per onmiddellijk gestopt met zijn werkzaamheden. Het wil niet riskeren dat zijn schepen in beslag worden genomen als ze zich in Amerikaanse wateren begeven. Ook wil het zijn kantoor in de Texaanse stad Houston graag open houden. Tegelijkertijd hebben zowel de Duitsers als de Russen benadrukt dat de aanleg van Nordstream 2 gewoon doorgaat. Wordt vervolgd, dus.