Shell ligt aan alle kanten onder vuur

Invallen van de Fiod op het hoofdkantoor, telefoontaps bij topman Ben van Beurden en wanhopige weduwen die Shell verantwoordelijk houden voor de dood van hun mannen. Het is duidelijk dat Nigeria een explosief dossier is voor Shell. En dan loopt er ook nog een zaak tegen de milieuvervuiling die Shell in Nigeria zou hebben veroorzaakt.

,,Shell is nalatig geweest bij de dood van negen activisten in Nigeria”, zegt Ruud Bosgraaf van Amnesty International. Die activisten, waaronder de bekende schrijver Ken Saro Wiwa, werden in 1995 opgehangen door het militaire bewind in Nigeria. Ze waren opgepakt na protesten tegen de vervuiling van hun land en water in de Nigerdelta. Die vervuiling kwam van lekkende olieleidingen van Shell.

Vier weduwen van de omgekomen activisten eisen nu een schadevergoeding voor de dood van hun mannen en willen dat Shell schuld erkent aan hun dood. ,,Dit is een mensenrechtenzaak’’, aldus Bosgraaf. ,,Shell was vrij actief betrokken. Ze hebben samengewerkt met paramilitairen die de opstand hebben neergeslagen. Ze hebben hen ook betaald, blijkt uit ons onderzoek. Shell had meer kunnen doen om de dood van de activisten te voorkomen”.

Dat de zaak in Nederland voor de rechter is gebracht heeft een duidelijke reden. ,,In Nigeria is geen mogelijkheid een eerlijk proces te voeren. Bovendien staat het hoofdkantoor van Shell in Den Haag. En het hoofdkantoor wist wat er in Nigeria gebeurde’’, betoogt Bosgraaf.

De zaak die Milieudefensie samen met vier getroffen boeren uit de Nigerdelta tegen Shell voert, loopt al 12 jaar. ,,En ik verwacht pas in 2020 een uitspraak’’, zegt Freek Bersch, campagneleider bij Milieudefensie. In deze zaak eisen de getroffen boeren en hun gemeenschappen compensatie van Shell voor de olievervuiling in hun leefgebied. De olie heeft bodem en water vervuild, dat treft de boeren en vissers direct in hun levensonderhoud. Shell heeft de vervuiling ook niet voldoende opgeruimd waardoor het probleem groter werd, is het verwijt.

Volgens Bersch heeft Shell de hele juridische trukendoos gebruikt om onder de zaak uit te komen. ,,Ze zeggen steeds dat deze zaak in Nigeria gevoerd moet worden en dat de Nederlandse rechter geen zeggenschap heeft. Dat argument is door de rechter al verworpen, maar in hoger beroep komt het weer terug.”

Ook verwijt Milieudefensie Shell tijd te rekken door heel lang te wachten met het geven van documenten eb het duurde drie jaar voor er een onderzoek was afgerond naar de vraag wie er verantwoordelijk is voor de olielekken. Shell zoals de boeren zeggen, of oliedieven en saboteurs, zoals Shell beweert.

De grote machtige oliemultinational die miljarden verdient met de oliewinning in Nigeria en de bewoners achterlaat met de verwoestende vervuiling. En dan ook nog eens actief meewerkt om de protesten bloedig neer te slaan. Dat is het beeld dat oprijst uit de zaken. Een beeld waar Shell het compleet mee oneens is. En wat het bedrijf graag recht wil zetten. 

In een schriftelijke reactie zegt Shell dat de executie van de negen activisten het bedrijf ‘diep geraakt’ heeft. ,,We hebben de beschuldigingen in deze tragische zaak altijd in de sterkst mogelijke bewoordingen verworpen. SPDC, de Nigeriaanse dochter van Shell, heeft niet samengespannen met de autoriteiten om de onrusten te onderdrukken en het had geen rol in de arrestatie, de rechtszaak en de executie van de negen Ogoni-mannen. Wij geloven dat het bewijsmateriaal duidelijk aantoont dat Shell niet verantwoordelijk is voor deze tragische gebeurtenissen”.

Of de rechtszaak van de weduwen doorgaat, is overigens niet zeker. Begin mei besluit de rechter of de Nederlandse rechter bevoegd is deze zaak te behandelen. Een eerdere poging om de zaak in de VS aan te kaarten liep spaak omdat de Amerikaanse rechter besliste dat de zaak in Nigeria thuishoorde.

Over de zaak van Milieudefensie is Shell ook duidelijk. Het bedrijf zegt dat het alle olielekken en de daaruit voortkomende vervuiling heeft opgeruimd. Shell wijst er op dat veel olielekken zijn veroorzaakt door sabotage. Dieven boren gaten in de pijpleidingen om olie te stelen die vervolgens verkocht wordt. Schade waarvoor Shell niet verantwoordelijk is en die Shell niet eens mag vergoeden volgens Nigeriaans recht.

_{De tekst gaat verder onder de foto.}

De kans is groot dat er binnenkort nog een nieuwe zaak tegen Shell Nigeria bijkomt. Het Openbaar Ministerie (OM) zegt bewijs te hebben dat Shell zich in het West-Afrikaanse land schuldig maakte aan omkoping. Dit om een groot olieveld binnen te slepen. 

Over die vermeende omkoping liep al een rechtszaak in Italië. Daar was het Italiaanse energiebedrijf ENI erbij betrokken en werden twee mensen veroordeeld. Shell werd ervan beschuldigd dat het had moeten weten dat de ruim een miljard dollar die Shell en ENI aan de Nigeriaanse overheid betaalden, gebruikt zou worden als smeergeld. Shell spreekt dat tegen. 

Voor het onderzoek naar de Nederlandse kant van de zaak viel het OM in 2016 binnen in het Shell-hoofdkantoor in Den Haag. Er werden documenten en e-mails in beslag genomen. Ook werden telefoons getapt, onder andere van topman Ben van Beurden. 

Het OM is nu aan het wikken en wegen of het bewijs voldoende is om succesvol te procederen. Ook bekijkt het de mogelijkheid om met Shell tot een schikking te komen. Shell geeft geen inhoudelijke reactie op deze beschuldiging.

En op vijf april komt er een nieuwe zaak bij. Milieudefensie sleept Shell voor de rechter vanwege de wereldwijde klimaatverandering. ,,We stellen Shell aansprakelijk voor de wereldwijde schade als gevolg van de klimaatverandering’’, zegt Bersch. Volgens de milieugroep weet Shell al tientallen jaren dat olie en gas belangrijke veroorzakers zijn van CO2, het belangrijkste broeikasgas. Desondanks zijn ze gewoon doorgegaan met het oppompen en verkopen van olie en gas.

De klimaatverandering speelt niet alleen in Nederland. Ook in de VS en de Filipijnen lopen zaken tegen de oliemultinational. Daarbij gaat het vooral om overheden die Shell aansprakelijk stellen voor de schade die ze oplopen als gevolg van klimaatverandering door de CO2 uitstoot.

Shell wijst er op dat het al ambitieuze klimaatdoelen nastreeft. In een schriftelijke reactie zegt het bedrijf dat het weinig ziet in rechtszaken tegen individuele bedrijven. Het is aan de politiek om doelstellingen te maken voor de reductie van CO2. Burgers en bedrijven moeten helpen die doelstellingen te halen. Dat is nuttiger dan deze discussie in de rechtszaal voeren, aldus Shell.

Bekijk hier een emotionele getuigenis tegen Shell van een Nigeriaanse weduwe: