In Washington ging het mis in een pizzatent nadat een man nepnieuws serieus had genomen. Hij dacht dat het restaurant een broeiplek van kinderporno was. © EPA

Tsjechië lanceert een anti-nepnieuwsbrigade

Nepnieuws en mis-informatie. EU-staten die het komend jaar verkiezingen organiseren kunnen hun borst natmaken. Alleen al in Tsjechië, dat in oktober een nieuw parlement kiest, heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken inmiddels 40 websites getraceerd die stemming maken met grotendeels vals nieuws.

Bob van Huet 29-12-16, 06:49 Laatste update: 29-12-16, 08:36

Belangrijk is dat politici zich ook bewust zijn van de gevaren
Ministerie van Veiligheid en Justitie

Volgens de Tsjechische staatssecretaris voor Europese Zaken, Tomás Prouza, lijdt het geen twijfel wie daarachter zit. In een gesprek met de Britse krant The Guardian zegt hij: ,,Het hoofddoel van de Russische propaganda is twijfel te zaaien in de hoofden van de mensen of democratie wel het beste systeem is om een land te organiseren. Er wordt een negatief beeld opgebouwd van de Europese Unie en de NAVO om kiezers te ontmoedigen deel te nemen aan het democratische proces."

Verdachte sites
Voor de Tsjechische overheid is de maat vol. In Praag start per 1 januari een speciale afdeling anti-nepnieuws. Twintig specialisten gaan in de aanloop naar de parlementsverkiezingen, in oktober volgend jaar, de berichtgeving onderzoeken van in ieder geval 40 verdachte sites die dagelijks 'de publieke opinie beïnvloeden en het democratische systeem ondermijnen'.

Ook vanuit het westen nadert een storm. Het notoire Amerikaanse complotplatform Breitbart (extreemrechts) opent speciaal voor de verkiezingen in Frankrijk en Duitsland kantoren in Parijs en Berlijn. In Nederland, Noorwegen, Italië en Servië groeit intussen de alertheid, want ook daar worden in 2017 belangrijke verkiezingen gehouden. De maandelijkse Desinformation Review van de EU heeft er al overwerk aan met steeds meer voorbeelden van traceerbare manipulatie. Het ministerie van Veiligheid en Justitie zegt geen aanwijzingen te hebben dat buitenlandse partijen de Nederlandse kiezer proberen te beïnvloeden door gekleurd nepnieuws te verspreiden in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart. Wel volgt het ministerie nauwgezet de berichtgeving daarover uit het buitenland, aldus een woordvoerder. ,,Belangrijk is dat politici zich ook bewust zijn van de gevaren."

Perfect storm
Want die gevaren zijn er, denkt media-expert Kay van de Linde (54), die zowel in de Verenigde Staten als in Nederland bij verkiezingscampagnes betrokken was. ,,Ik hoop dat wij na wat er in Amerika is gebeurd gewaarschuwd zijn en dat we het kaf van het koren kunnen scheiden." Van de Linde vreest 'een soort perfect storm' in het komende verkiezingsjaar. ,,Je hebt aan de ene kant het verdwijnen van de journalistiek als controlerende vierde macht in combinatie met de opkomst van de kroeg die het internet heet en waar je alles mag roepen en waar geen ruimte is voor nuance. Dat komt de democratie niet ten goede."

Vals nieuws hoeft niet eens per se politiek gestuurd te zijn. Er waren tijdens de Amerikaanse verkiezingen ook groepen computervaardige jongens die een zakcentje verdienden met onware verhalen over Hillary Clinton en Donald Trump.