Van der Staaij: 'Emotie mag niet het debat gaan bepalen'

Doen de beelden u dan niks?
,,Het laat mij heus niet onberoerd. Ik denk dat het niemand onberoerd laat. En begrijp me goed: emotie speelt ook een rol in dit debat. Het hoort erbij. Maar je moet die emotie gebruiken als aansporing om daadkracht te tonen."

Soms zijn de effecten van die emotie onbedoeld, zegt u. Kunt u daar voorbeelden van geven?
,,Rond het jaar 2000 werden we geconfronteerd met een toestroom van alleenstaande minderjarige asielzoekers, de ama's. Ons gevoel zegt ons dan ruimhartig te zijn. Dat is ook gebeurd. Maar jaren later merk je dat dit niet verstandig is geweest. Omdat je als ama makkelijk een vluchtelingenstatus kreeg in ons land, werden jongeren in Angola en China door hun familie aangespoord naar Nederland te gaan. Zij moesten een betere toekomst krijgen. Het was de vloek van de goede daad."

Moeten we dan nu pas op de plaats maken?
,,Er moet nú wel wat gebeuren. Je ziet de bootjes dobberen op de Middellandse Zee, die mensen moet je redden en in veiligheid brengen. Maar mensensmokkelaars weten dan: die route werkt. Dan moeten we dus méér doen. We moeten zorgen dat er betere opvang bij de brandhaarden is, die de vluchtelingen de route over zee kan besparen. Als we het dan toch over emotie hebben: het is óók mijn emotie dat die hulp ter plekke zo traag gaat."

Speelt die emotie ook mee bij de kinderen die al jaren in Nederland zijn en dan toch terug moeten naar hun land van herkomst?
,,Zeker. Je gevoel zegt dan: je kunt het niet maken om ze terug te sturen. Daar spelen advocaten handig op in. Die rekken de procedure, zodat het kind uiteindelijk zo lang in ons land is, dat het toch een verblijfsstatus krijgt. Mensen rekenen daar op en verwachten het. Het is heel cynisch dat het zo werkt."

Hoe kijkt u dan terug op de zaak van Gláucio en Márcia, die deze week te horen kregen dat ze toch mochten blijven?
,,Het is heel belangrijk dat het systeem een ventiel kent; dat het geen kil computerprogramma is dat enkel 'ja' of 'nee' zegt. Maar het moet gelden voor heel bijzondere situaties, waar een dramatische misslag is gedaan. De mate van publiciteit die mensen dan krijgen, zou geen rol moeten spelen. Wij worden als fractie ook regelmatig op situaties geattendeerd. En dan zeggen we soms ook: dit is verre van schrijnend. Soms vragen we de staatssecretaris er toch naar te kijken. Vorige week nog bij een gezin: een moeder was overleden aan een hartaanval en de situatie in het land van herkomst was verslechterd. Daar gaan de verantwoordelijke bewindslieden altijd heel gewetensvol mee om."

Het gaat natuurlijk om mensen.
,,Dat is ook meteen het manco van het vreemdelingenbeleid. Als de vluchtelingen een gezicht krijgen, gun je iedereen een plekje. Maar als je de optelsom maakt, kan het ontwrichtend werken. Het is niet zo dat je alleen moreel bezig bent als je een ruimhartig beleid voorstaat. En dat je immoreel bent als je voorstander bent van een restrictief beleid. Het is lastig om de moed te hebben om 'nee' te zeggen. Toch moeten we dat soms doen."