,,Zolang er mensenrechten worden geschonden in Turkije, kun je vluchtelingen daar niet naar terugsturen'', oordeelt advocaat Christian van Dijk, gespecialiseerd in asiel-, vreemdelingen- en strafrecht. Turkije wordt niet gekenmerkt als 'veilig derde land'. ,,Er is geen goede zorg voor vluchtelingen in Turkije. Dus áls het plan doorgevoerd wordt om vluchtelingen die in Griekenland zitten terug te sturen, zou het niet humaan zijn en dat is in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.''

Volgens het plan van Diederik Samsom moeten alle migranten die via Turkije in Griekenland arriveren, per kerende veerboot worden teruggestuurd. In ruil daarvoor moet een legale asielroute in het leven worden geroepen voor 150 duizend tot 250 duizend vluchtelingen per jaar voor gezinnen uit Syrië, Irak, Afghanistan en Somalië.

Geen garanties
Wil Eikelboom, asieladvocaat en bestuurslid van Vereniging Asieladvocaten en -Juristen Nederland, stelt dat het plan alleen juridisch aanvaardbaar is als vaststaat dat Turkije de betreffende personen zal beschermen en behandelen volgens het Vluchtelingenverdrag. ,,Momenteel is die garantie er zeker niet: Turkije is weliswaar partij bij het Vluchtelingenverdrag maar heeft juist een uitdrukkelijke uitzondering gemaakt voor niet-Europese vluchtelingen - dus Syriërs vallen er volgens Turkije niet onder!''

Ook adjunct-directeur Jasper Kuipers van VluchtelingenWerk vindt het plan om vluchtelingen terug te brengen naar Turkije onacceptabel. Hij maakt de vergelijking met de Australische aanpak. Dat land detineert vluchtelingen op Christmaseiland, zodat ze het vasteland niet bereiken. ,,We zien dat in Turkije gevangenissen worden gebouwd'', zegt hij.

Een woordvoerder van de Europese Commissie zei donderdag dat mensen die asiel aanvragen in de Europese Unie niet weggestuurd worden zonder dat hun verzoek wordt behandeld. De EU doet niet aan zogenoemde pushbacks, aldus de zegsvrouw. Zij verwees naar de Conventie van Genève, die vluchtelingen uit oorlogslanden recht op asiel geeft.  

Niet doorheen
Volgens Eikelboom zal het plan van Samsom er nooit doorheen komen. ,,Samsoms plan gaat ervan uit dat Turkije binnen een paar maanden aan alle voorwaarden zal voldoen om als veilig te kunnen gelden. Ik zie dat niet gebeuren. En dan is het plan juridisch niet haalbaar.'' Samsom achtte 'de kans reëel' dat de ommezwaai in het Europese asielbeleid vanaf maart of april wordt ingezet. 

Advocaat Van Dijk onderstreept dit. ,,Turkije voldoet op dit moment niet aan de normen om vluchtelingen op te vangen. Het gaat zeker tien jaar duren, voordat Turkije als veilig land wordt gekenmerkt. Het is een lege huls waarmee Samsom is komen aanzetten.''