'Lichtgas vergiftigde Vincent van Gogh'

Van Slooten (1944) kreeg onlangs te horen dat Van Gogh in zijn woon- en werkplek in het Franse Arles gasverlichting liet aanleggen, zodat hij ook 's avonds en 's nachts kon doorwerken. Bij dat lichtgas kwam echter niet alleen koolmonoxide vrij, maar ook zware metalen, zoals kwik en lood, aldus de historicus.

Die giftige cocktail veroorzaakte allerhande kwalen, van flauwvallen tot opvliegendheid, van depressies tot en met de drang tot zelfdoding. Het was een bekende 'ziekte' in de tijd dat lichtgas werd gebruikt, vooral in de betere kringen die zich dat konden veroorloven.

"Er waren zo veel gevallen, dat er zelfs speciale ziekenhuizen voor werden ingericht, zoals het Hopital Salpetrière in Parijs. Het had op een bepaald moment veel weg van een epidemie", aldus Van Slooten. "Probleem was dat men de ziekte wel onderkende, maar geen remedie wist."

Door de invoering van elektrisch licht verdween de ziekte aan het begin van de 20ste eeuw binnen enkele jaren, zo stelt de onderzoeker.

Buitenlucht
In een lage concentratie veroorzaakte lichtgas niet veel schade, stelt Van Slooten. Zeker niet als je ook flink wat in de buitenlucht verbleef en zo frisse lucht inademde. "Maar de laatste jaren van zijn leven heeft Van Gogh dat nu juist níet gedaan. Hij zat vaak binnen, in zijn woning, in een ziekenhuis of in café's. Daar werd óók lichtgas gebruikt. Dat heeft allemaal niet geholpen." Volgens Van Slooten veroorzaakt vergiftiging door lichtgas onder meer waanvoorstellingen, psychotische aanvallen, hysterie en leidt de vergiftiging uiteindelijk nogal eens tot zelfdoding.

"Daarbij komt dat Van Gogh in die laatste jaren sowieso niet heel erg sterk was - in meerdere opzichten - en dan werkt een dergelijke vergiftiging nóg sterker en sneller door."

Van Slooten geldt als een internationaal erkend specialist van het leven en werk van de Amerikaanse schrijver Edgar Allan Poe. "Van hem is definitief vastgesteld - onder meer door onderzoek van zijn haren - dat hij en zijn echtgenote Virginia waren vergiftigd door lichtgas, opgelopen in de jaren die zij in New York leefden. Hun symptonen en kenmerken lijken opvallend veel op wat Van Gogh mankeerde in de laatste periode van zijn leven."

Boven tafel
Neuroloog Piet Voskuil heeft jarenlang studie verricht naar de ziekteverschijnselen van Van Gogh. Hij noemt de theorie van Van Slooten 'lastig hard te maken'. "Het kan kloppen, maar het is erg moeilijk dat boven tafel te krijgen."

Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) geeft desgevraagd te kennen niet over informatie te beschikken over lichtgas en de mogelijke gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

Dat zegt ook de Faculteit Scheikunde van de Universiteit Utrecht.