Jonge Hendrik III van Nassau-Breda verhuist van Engels boudoir naar Het Noordbrabants Museum

Die Hendrik III (1483-1538) was niet zomaar een graaf van Nassau. De Heer van Breda, een titel die hij erfde van zijn kinderloze oom Engelbrecht II, tekende de stad. Als man van de wereld moderniseerde hij de Grote Kerk, verbouwde het Bredase kasteel tot eerste renaissance-bouwwerk van Nederland en stond aan de wieg van Valkenberg en Mastbos.

Hendrik had een boeiend leven. Dat blijkt onder meer uit een uitgebreid onderzoek van junior-conservator dr. Marlisa den Hartog van het Noord-Brabants Museum. Hij was nog maar net 16 jaar, toen zijn oom hem vanuit het Duitse Siegen naar Breda haalde. De jongen moest worden voorbereid op zijn taken. Of Hendrik vaak in Breda was, is de vraag. Veel tijd bracht hij door aan de hoven van Bourgondische hertogen in Brussel, Mechelen en Gent.

Het was ook daar dat hij een innige band opbouwde met Filips de Schone. Hij werd diens vertrouweling, reisde al jong met Filips door Spanje en Frankrijk. Niemand minder dan Filips leidde (samen met de Franse koning) de jeugdige Hendrik in 1503 in Frankrijk naar het altaar voor zijn huwelijk met de steenrijke Françoise Louise de Savoye.

Hendrik was toen 20 jaar. Het was niet zijn keus om met Francoise te trouwen. En ook haar vader was niet erg happig op de in zijn ogen povere huwelijkskandidaat. Tot Hendriks erfenis goed was geregeld en een Bredase delegatie vader de Savoye overhaalde. Volgens Den Hartog kan het goed zijn dat daar het zojuist geschilderde portret van Hendrik III werd getoond. Zo ging dat in die tijd.

Hoe dan ook, Hendrik (oom van Willem van Oranje) schopte het ver. Hij werd drossaard van Brabant, ridder in de Orde van het Gulden Vlies, stadhouder van Holland en Zeeland en was als opperkamerheer van Karel V (zoon van Filips) direct betrokken bij diens keizerskroning. Hij hertrouwde met voorname vrouwen als Claudia van Chalon en Mencía de Mendoza. Als kunstliefhebber bezat hij de beroemde Tuin der Lusten van Jheronimus Bosch.

Waarom is niet duidelijk, maar op zeker moment hing de voormalige Engelse koningin Catharina van Aragon (1485-1536) na haar scheiding van de beruchte Hendrik VIII, het portret van de Bredase Hendrik III in haar boudoir in Kimbolton Castle. Daar sierde het eeuwenlang de muur. Tot de latere eigenaars, de hertogen van Manchester, het van de hand deden. In 2020 kocht het Noordbrabants Museum het op een veiling van Christie’s London.

Onlangs voegde het museum het toe aan de vaste presentatie ‘Het verhaal van Brabant’. Conservator Marlisa den Hartog deed onderzoek naar het portret. Een bijzonder portret. Niet alleen omdat het een afbeelding is van een hele jonge Hendrik III, hij was nog maar 20 jaar toen het werd geschilderd, maar ook omdat het het enige schilderij van hem is in Nederland. Er zijn wel andere portretten. Maar die tonen een oudere Hendrik en zijn te zien in Spanje, Duitsland en Amerika.