Mysterie opgelost! Man die in tal van oorlogsfilmpjes opduikt is Jan Bouman, die stierf na opmerkelijk leven

Het blijkt een man met een bijzondere levensloop die in 19 november 1978 ten einde kwam op een boot van Stockholm naar Götenborg. Bouman stierf daar op 66-jarige leeftijd. Of zijn dood opzet was of toch een ongeval is nooit duidelijk geworden. Maar eerst terug naar de zoektocht.  

De bebaarde man met kenmerkende pet en ronde bril kwam meermaals voor in nieuwe beelden vanuit de Tweede Wereldoorlog die het Haags Gemeentearchief in handen had gekregen. Zo was hij te zien bij de proclamatie die in mei 1945 in Den Haag werd opgeplakt en waarop de bevrijding en overgave van de Duitse bezettingsmacht vermeld staat. En dook hij op in een filmpje van de arrestatie van NSB-leider Anton Mussert aan de Korte Vijverberg. Hij verscheen zo vaak, dat het archief een zoektocht begon.

De afgelopen week kwamen tientallen tips binnen van nieuwsgierige mensen die mee zochten. Zo kwam een vrouw zelfs naar het stadhuis met foto’s van haar opa uit 1980. Ze wist zeker dat hij het was. Maar dat was niet zo. Verschillende namen passeerden de revue. Henri Berssenbrugge, Menno Huizingo, Paul Schuitema. Zij bleken het allemaal niet te zijn. 

Tot het archief een tip binnenkreeg die uiteindelijk leidde tot de juiste naam: Jan C. Bouman. Tijdens de oorlog werkzaam als kapitein en leider van de Landelijke Filmdienst der Binnenlandse Strijdkrachten. De man blijkt een opmerkelijke levensloop te hebben gehad. ,,Het meest opvallende vond ik dat er na de oorlog werd getwijfeld aan zijn vaderlandsliefde”, vertelt Wendy Louw van het archief. ,,Was hij goed of slecht?”

Bouman kwam tijdens de oorlog een paar keer in Berlijn voor besprekingen met zijn zakelijk partner Marten Toonder (tevens  de schrijver en tekenaar van Olivier B. Bommel en Tom Poes). Toonder had daar opdrachtgevers, Bouman ging mee voor de zakelijke belangen. Opmerkelijk: in de latere biografie van Toonder laat hij zich negatief uit over zijn voormalige partner. Waarom is een raadsel. 

Bouman moest voor de Filmzuiveringscommissie verschijnen vanwege die activiteiten in Duitsland. En hoewel hij kon bewijzen in het verzet te hebben gezeten, werd hij voor een jaar geschorst als filmmaker. Daarop nam hij ontslag uit de Legerfilmdienst. 

Het duurde tot 1948 tot de naam van Bouman was gezuiverd. Maar diezelfde naam was al zo bezoedeld dat hij klaar was met Nederland en naar Zweden verhuisde. ,,Moet je nagaan hoeveel impact het destijds had of iemand goed of fout was”, aldus Louw. 

In Zweden bouwde hij een verder leven op. Hij hertrouwde, promoveerde en zette zich in 1967 in voor de vrijlating van de Griekse oud-premier Andreas Papandreou en zanger Mikis Theodorakis. Zij waren na een staatsgreep gevangen gezet. 

Bouman werd uiteindelijk 66 jaar oud. Zijn leven kwam in 1978 abrupt ten einde tijdens een bootreis van Stockholm naar Götenborg. Hij stierf aan een combinatie van een overdosis barbituraten en overmatig alcoholgebruik. De vraag is altijd gebleven: was dit per ongeluk of met opzet? 

Het Haags Gemeentearchief is nog druk bezig met het verder uitpluizen van het leven van Bouman. Had hij kinderen? Kleinkinderen. Dat is nog niet bekend. ,,Maar voor nu is er al een stukje helderheid geschapen”, zegt Louw. ,,Daar gaat het voor ons om.”