Een paar harde cijfers: de slavernij is 250 jaar in stand gebleven en er zijn in die tijd zeker 600.000 mensen in slavernij vervoerd naar Suriname en de Nederlandse Antillen. ,,Zij kregen ook kinderen en kleinkinderen. Het gaat om miljoenen mensen'', zegt Valika Smeulders. Ze doet al jaren universitair koloniaal onderzoek. Ze schreef mee aan het boek uit 2007 Op zoek naar de stilte over sporen van de slavernij in collecties van musea en bibliotheken. Later bestudeerde ze hoe het systeem in landen als Zuid-Afrika, Ghana en Suriname in beeld is gebracht. In opdracht van het Haags Historisch Museum stelde ze een wandeling samen door het centrum over Den Haag en de slavernij.

Zondag, bij de viering van Keti Koti, het einde van de slavernij, loopt ze de route met belangstellenden. Acteurs van de Leidse Veenfabriek zullen de mensen die hier ooit woonden weer tot leven brengen. ,,Op heel veel plekken waar je dagelijks komt is wel een link met de geschiedenis. Op het Lange Voorhout is bij elk gebouw wel iets te vertellen'', zeg Smeulders. Ze noemt deze theatrale wandeling 'een levend monument'. Dat in tegenstelling tot het Amsterdamse Oosterpark, waar een stenen kunstwerk herinnert aan het slavernijverleden. ,,Hier kunnen mensen hun verhalen delen.'' Zij hoopt dat er ook discussie op gang komt. ,,Hoe gaan we om met een onrechtvaardig systeem? Hoeveel invloed heb je? We vereenvoudigen het vaak tot een paar mensen die rijk waren, maar het merendeel was dat niet. Ik ben nieuwsgierig naar alle verhalen.''

Bij de expositie over Afrikaanse bedienden in het Haags Historisch Museum kwamen verrassende bloedbanden aan het licht. Mensen die van niets wisten, bleken af te stammen van Afrikanen. Valika Smeulders ontdekte haar familiegeschiedenis al eerder. ,,Een van mijn voorvaderen is waarschijnlijk plantage-eigenaar Alexander MacDonald uit Suriname. Hij verwekte veel kinderen. Mogelijk zijn er duizenden nakomelingen. Zwart en wit zijn meer vermengd dan velen zich realiseren.''

Het heeft best lang geduurd voordat Nederland de slavernij afschafte. In het Caraïbisch gebied was in 1795 al een slavenopstand die door het gezag werd neergeslagen. In het nabijgelegen Haïti waren de slaven vrije mensen geworden en waarom kon dat ook niet op Curaçao? Het protest drong door tot Den Haag, waar een Franse activist werd opgesloten in de Gevangenpoort. Hij wist te ontsnappen. ,,Op Curaçao wordt de opstand jaarlijks op 17 augustus herdacht.'' Tijdens de wandeling zal de activist herleven. Deze geschiedenis toont volgens Smeulders aan dat er altijd al verdeeld is gedacht over slavernij. ,,Het is onbekend of de meerderheid van de bevolking voor of tegen was. Het was de macht van het geld. Op schilderijen zie je alleen de machtige mannen. De top hield het in stand.''