Verloren kunstschatten in depots musea, hoe kan dat?
Een gevoel van euforie, zo blij als een kind zijn, en toch ook een zekere angst. Klopt het wel wat we nu ontdekt hebben? Het zijn de emoties die onderzoekers en conservatoren in Nederlandse musea voelen bij het terugvinden van uit beeld geraakte kunstwerken. Vaak liggen de schatten gewoon te verstoffen in depots. Hoe kan dat toch?
Delen per e-mail
Er werd toevallig een aantal andere schilderijen met röntgentechniek onderzocht en er was nog even tijd om een opname te maken van dit werk
De vraag komt aan de orde bij een tentoonstelling die vanaf vandaag te zien is in het Mauritshuis. Met de expositie 'Hoogte- en dieptepunten uit het depot' toont conservator Edwin Buijsen kunstwerken die normaal gesproken voor het publiek verborgen blijven. Omdat ze niet bij een thema passen, er geen ruimte is of omdat ze gewoon lelijk zijn. De voorbereidingen op de expositie leverde Buijsen deze dagen plots een heuse ontdekking op.
,,Het gaat om een schilderij dat in 1821 door koning Willem I werd gekocht. Hij dacht een Raphaël te kopen, maar dat bleek al snel niet het geval. Het werd afgeserveerd en verdween in het depot. Ik wilde het nu als dieptepunt selecteren in de tentoonstelling. Het is niet zo mooi, we zitten er mee in onze maag, dat idee."
Voorafgaand aan de expositie werd het werk door restaurateurs nader onderzocht. ,,Er werd toevallig een aantal andere schilderijen met röntgentechniek onderzocht en er was nog even tijd om een opname te maken van dit werk. Er waren patronen te zien die typerend zijn voor goudleer, maar die later zijn overschilderd. Volgens experts bijzonder, omdat er nauwelijks figuurstukken op goudleer uit de zestiende eeuw bewaard zijn gebleven. Het dieptepunt bleek een unicum."
Toeval
De manier waarop de ontdekking tot stand kwam, blijkt exemplarisch. Deze week werd de ontdekking van De verzoeking van de heilige Antonius van schilder Jeroen Bosch breed uitgemeten in landelijke media. Het werk lag decennialang beschadigd in een depot in Kansas en werd gezien als het werk van een navolger van Bosch. Ten onrechte, zo bleek uit infraroodonderzoek, nadat het onderzoeksteam door een amateuronderzoeker op het paneel was gewezen, zegt hoogleraar Jos Koldeweij.
Friso Lammertse, conservator van het Boijmans van Beuningen in Rotterdam, noemt de ontdekking van een beeldhouwwerk van Verrocchio als zijn grootste herontdekking. Hij begeleidde het schrijven van een nieuwe catalogus waarbij men dacht met een beeldhouwwerk uit de 19de eeuw van doen te hebben. ,,Het bleek uit het atelier van de Italiaan te komen, uit de 15de eeuw."
Het ontbreekt ons aan de mankracht om elk kunstwerk in het depot grondig te onderzoeken
Mankracht
Een bijzondere ontdekking. Maar tegelijkertijd vroeg Lammertse zich af: 'hadden we dit niet eerder moeten ontdekken?' In het depot van het Boijmans liggen tienduizenden stukken. ,,Natuurlijk, ik ken globaal elk werk uit mijn vakgebied en alles is min of meer omschreven, maar dat kan nog veel beter. Het ontbreekt ons aan de mankracht om elk kunstwerk in het depot grondig te onderzoeken."
Lammertse en Koldeweij noemen ook de technologie die zich verder ontwikkelt. De mogelijkheid tot het doen van infrarood- en röntgenonderzoek maakt herontdekkingen mogelijk. Toch blijven die ontdekkingen vaak afhankelijk van toeval. En ook na de euforie van een ontdekking blijft enige onzekerheid. Koldeweij: ,,Als je naar buiten treedt, moet je zo zeker mogelijk zijn van je zaak. Veel werken hebben geen handtekening, en zelfs een handtekening kan van een leerling zijn."
Vijf verrassende ontdekkingen
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
eigen tuin eerst
‘Waarom staan de stadsparken niet vol met fruitbomen?’
Weg met die truttige sierboompjes in het stadsgroen. Plant appels, peren, druiven en kwetsen, adviseert tuingoeroe Romke van de Kaa. -
KNMI waarschuwt voor dichte mist in hele land
Zaterdagochtend is er op diverse plaatsen van tijd tot tijd sprake van dichte, verkeersbelemmerende mist. Het zicht is dan minder dan 200 meter. Het KNMI heeft voor het hele land, met uitzondering van de Waddeneilanden, code geel uitgevaardigd. -
PREMIUMPomppionier
Tango lanceert tankstation van de toekomst: duurzame brandstof en laadpalen
Ruim twee decennia na de introductie van Nederlands eerste onbemande pomp komt pionier Tango nu met het tankstation van de toekomst, waarin duurzame brandstoffen en elektrisch rijden een prominente rol spelen. -
PREMIUM
Alle maatregelen ten spijt, Haagse afvalberg op straat nog steeds niet weg: ‘Het loopt de spuigaten uit’
De Haagse wethouder Hilbert Bredemeijer beloofde vorig jaar keihard op te treden tegen afvalhufters in de stad. Maar acht maanden verder is er nog weinig veranderd aan het straatbeeld in sommige Haagse wijken. Het regent klachten op sociale media over bergen met vuilniszakken op straat en zwerfafval. ,,Het loopt hier de spuigaten uit.’’ -
PREMIUM
Organisator van demonstratie hekelt optreden politie: ‘Die gearresteerde man deed geen vlieg kwaad’
Een religieuze processie die tegelijkertijd een demonstratie had moeten zijn. De middag liep uit op een hoop bekeuringen en één arrestatie. Deelnemer en mede-initiator Henk Baars vindt het optreden van de politie escalerend. ,,Deze arrestatie ervoer iedereen als buitensporig, onnodig en bedreigend.”
-
Onderzoekers ontdekken schilderij van Jeroen Bosch
Onderzoekers hebben een nieuw schilderij ontdekt van de Brabantse kunstenaar Jheronimus (Jeroen) Bosch (circa 1450-1516). Het gaat om het doek 'De verzoeking van de heilige Antonius' dat in het bezit is van het Nelson-Atkins Museum of Art in de Amerikaanse stad Kansas City. -
Even vragen aan
'Een kijkje in de keuken van het museum'
Het Mauritshuis stelt vanaf 4 februari diverse werken uit het depot tentoon. Het publiek kruipt dan in de rolvan conservator. Zij kunnen stemmen op de 'publiekslieveling'. Dat werk krijgt een vaste plek in de collectie. Conservator Edwin Buijsen legt uit hoe dat werkt. -
PREMIUM
Pandemie raakt starters hard: ‘Aan begin van lockdown had ik niet eens een bureau thuis’
Als starter sta je normaal al voor uitdagingen genoeg, maar zeker als je tijdens een pandemie voor het eerst aan de bak moet zien te komen. VCP Young Professionals, de jongerenorganisatie van vakbond VCP, vroeg onlangs aandacht voor deze groep werkenden, die tussen wal en schip dreigt te vallen. Drie starters op de arbeidsmarkt vertellen over hun ervaringen van het afgelopen jaar. ,,Uiteindelijk bracht ik zestien uur per dag in dezelfde ruimte door.’’
In samenwerking met indebuurt Den Haag