Van China naar het eiland van Dordrecht

Alweer 65 jaar in Dordrecht, vertelt ze in haar appartement aan de Kuipershaven. Ze is nu 86 jaar en beschikt over een ijzeren geheugen. Haar nichtje Mieke Melief bracht Annekes herinneringen, foto's en pakken brieven die haar vader schreef samen in een prachtig, vuistdik boek: Hier in het oosten alles wel.

Annekes vader handelde in de stad Tianjin in textiel en andere waren. Ze werd heel beschermd opgevoed, met bedienend personeel om haar heen en balletles van de Russische Madame Voytenko. Veel contact met het dagelijks leven in China was er niet. Soms als het gezin voor de zomervakantie tijdelijk binnen China verhuisde, stapten ze op de trein met de kok, de huishoudelijke hulpen, de 'boy' en ander personeel en met karrenvrachten aan koffers. Alsof een complete hofhouding zich verplaatste.

Oorlog
Maar toen kwam de oorlog. Anneke, vier broertjes en zusjes en haar vader en moeder werden geïnterneerd in een jappenkamp in China. Een heel verschil met de jappenkampen in het toenmalige Indië. Dat waren echte strafkampen. ,,Maar ons kamp was anders. De Japanners vernederden ons niet. We konden er vrijuit spelen. Er waren concerten en ik leerde Gregoriaans zingen. Onder onze medegevangenen waren chirurgen, gynaecologen, professoren, musici. Mensen van verschillende standen en geloven gingen goed met elkaar om. Wél was er gebrek aan eten en medicijnen.''

Na het afgeschermde leven in Tianjin leefde ze op. ,,Zoveel talenten, zoveel ervaringen van mensen. Het was een eyeopener voor me. Ik trok elke dag met m'n vader op. Voor de oorlog was hij altijd aan het werk, maar in het kamp spraken we elke dag urenlang met elkaar en deden we leuke dingen.''

Op 17 augustus 1945, een warme dag, werd ineens alles anders. ,,We hoorden vliegtuiggeluiden die anders klonken dan we gewend waren. En op het overvliegende toestel was de Japanse rode zon niet te zien. Er sprongen zeven parachutisten uit, Amerikanen dus. De poortbewakers waren verbijsterd. Het hek zwaaide open en in een stroom van honderden mensen renden we de poort uit. Voor het eerst in vijf jaar stonden we buiten het kamp. Vrij!''

Maar ze was wel vrij met een kanttekening. De eerste maanden bleven Anneke en haar medegevangenen toch nog in het kamp wonen. Mieke Melief, bladerend in haar boek: ,,Buiten het kamp was het gevaarlijk. Spoorlijnen werden opgeblazen. Er was een burgeroorlog aan de gang. Communisten begonnen zich te organiseren. Amerikaanse mariniers hadden het nu in het kamp voor het zeggen.''

Anneke: ,,Uit luidsprekers kwam de hele dag Amerikaanse muziek, we keken elke avond naar Amerikaanse films.''

Na een paar maanden konden ze alsnog het kamp verlaten. Maar China was in een paar jaar sterk veranderd. ,,We merkten dat Chinezen ineens lak hadden aan buitenlanders zoals wij. En er woonden nu andere mensen in ons huis. We hebben een tijdje bij vrienden gelogeerd. Mijn vader wilde zijn kantoor weer opstarten, maar het ging ineens allemaal zo moeizaam.''

Troepenschip
Het Chinese avontuur was voorbij. Met een Engels troepenschip gingen Anneke en haar familie terug naar Europa. Zonder haar vader trouwens. Die probeerde tegen beter weten in toch de handel weer op te pakken.
,,Die boottocht was indrukwekkend. Mijn broertjes en zusjes hadden de mazelen en moesten met mijn moeder in een hut blijven. Maar ik kon door het schip zwerven. Bokswedstrijden van Engelse soldaten op het dek en hangmatten voor de soldaten in het ruim; ik keek mijn ogen uit.''

Toen het schip in Nederland aanmeerde, was het contrast groot. ,,Rotterdam lag na de oorlog plat. Mijn God, wat was dat afschuwelijk om te zien." Het gezin werd op verschillende plekken bij familie in Nederland opgevangen. Anneke kwam in Amsterdam terecht. ,,Ze stonden niet met open armen op mij te wachten. Mensen hadden in de oorlog vaak verschrikkelijke dingen meegemaakt en waren - begrijpelijk - vooral vol van hun eigen sores.'' Na wat opleidingen in Nederland en Engeland pakte Anneke de draad weer op. ,,Ik werd privé-secretaresse van de directeur van Unilever in Rotterdam.''

En toen liep ze op een dag Ben Knüppe tegen het lijf. Ben was advocaat in Dordrecht en Anneke viel als een blok voor hem. In 1951 trouwden ze. ,,Er was volop woningnood in die tijd. We gingen in een bovenhuis aan de Reeweg naast de katholieke begraafplaats in Dordrecht wonen, bij een hospita. Daar zijn ook mijn drie zonen geboren." Na vijf jaar verhuisde het gezin naar een ruimer huis aan de Stooplaan. En in 1991 verkastten Anneke en haar man naar het appartement aan de Kuipershaven.

Eilandmentaliteit
Hoe vond ze Dordrecht eigenlijk na die spannende overtocht vanuit China en de benauwende ervaringen in Amsterdam? ,,Iedereen had me van tevoren gewaarschuwd voor de vreselijke eilandmentaliteit in Dordrecht. Ik heb er weinig van gemerkt. Ik was de eerste tijd vooral bezig met m'n gezinnetje. Ben was meer op de stad gericht. Hij had z'n advocatenkantoor en hij zat hier op de toneelvereniging Inter Amicos. Ben was een echte jeune premier.'' In 2002 overleed Ben.

Anneke is met haar 86 nog vief, geniet vanuit haar appartement aan de Kuipershaven van het uitzicht over de Wolwevershaven, wandelt graag met haar rollator door de stad. ,,Ik ben een paar jaar geleden nog een keer op vakantie in China geweest. Ik had er niks meer mee. Ik dacht: ik wil weer terug naar de Kuipershaven.''

Het boek Hier in het Oosten alles wel is bij Dordtse boekhandels te koop. hierinhetoostenalleswel.nl