Wat als de deal vandaag toch wordt weggestemd? En 4 andere vragen

Het Britse parlement stemt over de brexitdeal die May heeft gesloten met de EU. Komt dat u bekend voor? Klopt, in januari gebeurde dit ook al eens. Toen werd de deal massaal weggestemd: met een meerderheid van 230 stemmen veegden ze het akkoord van tafel. Een historisch en vernederend verlies voor May, en weer een kink in de kabel voor de onderhandelingen.

Er moest dus wat gebeuren: de afgelopen weken heeft May in Brussel geprobeerd om de deal zo aan te passen, dat Britse parlementariërs bij een tweede poging wel voor zouden stemmen. Lang leek dat kansloos: de gesprekken tussen de EU en de Britten zaten muurvast op het onderwerp dat al de hele brexitonderhandelingen lang het struikelblok is geweest: de Noord-Ierse grens. De concessies die de Britten wilden, waren volgens de EU onmogelijk. Maar gisteravond waagde May een laatste poging bij commissievoorzitter Juncker, en kwam er op het laatste moment een doorbraak. May en de EU kwamen met aanvullingen op de deal die het parlement moeten overtuigen.

Een aantal documenten die worden toegevoegd aan het scheidingsakkoord. Brexiteers eisten juridisch bindende toezeggingen op het gebied van de backstop, de noodoplossing voor de Noord-Ierse grens. Volgens May heeft ze die geleverd. Maar veel hangt af van het advies van de Britse advocaat-generaal Geoffrey Cox. Hij bestudeerde de nieuwe documenten vannacht, en zal zo snel mogelijk bekendmaken of hij vindt dat deze aanpassingen inderdaad juridisch bindend zijn.

Zijn mening weegt zwaar voor de Noord-Ierse gedoogpartner DUP en de hardline brexiteers in de Conservatieve Partij, de twee groepen die cruciaal zijn voor May om een meerderheid te krijgen voor haar deal.

Zeer onduidelijk. De DUP zei gisteravond dat ze de nieuwe documenten zorgvuldig gingen bestuderen. Ook Jacob Rees-Mogg, voorzitter van de ERG, de invloedrijke club brexiteers in de Conservatieve Partij reageerde niet direct afwijzend: “Het is te vroeg om te zeggen of het genoeg is, maar het is in ieder geval een beweging in de juiste richting.”

Of de aanpassingen van May en Juncker genoeg zijn, dat moet vandaag blijken. Er wordt eerst gedebatteerd over de vernieuwde deal, en vanavond stemt het Lagerhuis. Als de deal er doorheen komt, dan kan de champagne open in Downing Street en in Brussel. Dan is het einde van het slopende scheidingsproces in zicht.

Dan volgt er weer een stemming in het parlement. Dit keer over de vraag of het VK op 29 maart de EU moet verlaten zonder akkoord. Een no deal, een chaotische brexit zonder afspraken. Daar is waarschijnlijk geen meerderheid voor in Westminster, de meeste Britse politici vinden dat het absolute horrorscenario. Als ze ook die no deal-optie wegstemmen, dan wordt er donderdag weer gestemd, dit keer over een uitstel van de brexit. Hoe lang dat uitstel dan zou moeten duren, is nog niet duidelijk: dat kan een paar maanden zijn, of een paar jaar. Wat wel belangrijk is: de Britten kunnen dit niet eenzijdig besluiten. Ze moeten een verzoek indienen tot uitstel bij de EU, die dat unaniem moet goedkeuren. En 27 lidstaten op een lijn krijgen, zal niet makkelijk zijn. Uitstel zal dus waarschijnlijk alleen gebeuren onder stevige voorwaarden van de EU. Zij wil niet eeuwig blijven doormodderen.

Veel hangt ook af van de stemverhouding: als de deal maar met een klein verschil wordt weggestemd, dan is de kans reëel dat May weer teruggaat naar de EU voor een allerlaatste poging om nog wat concessies te krijgen. Dan zou nog een derde stemming over de deal kunnen volgen, mogelijk pas op 28 maart, een dag voor de brexitdatum.

Als May weer dik verliest, dan is de crisis in het Britse parlement compleet. Dan weet niemand eigenlijk meer hoe het verder moet.

De grens tussen Ierland en Noord-Ierland wordt na de brexit de nieuwe buitengrens van de EU. Maar hoe die grens eruit moet zien, daar komen de partijen niet uit. De backstop is het sleutelwoord in het onderhandelingsconflict. Dit is een noodoplossing om de Noord-Ierse grens in alle gevallen open te houden; ook als er de komende jaren geen vrijhandelsakkoord wordt gesloten. De Britten blijven dan in de douane-unie, zodat goederen vrij de grens over kunnen. Dan hoeven er – net als nu – geen grenschecks plaats te vinden tussen Ierland en Noord-Ierland. De Britten kunnen pas uit de douane-unie als er een handelsakkoord is waarmee de grens open kan blijven.

Maar dat is een gruwel voor brexiteers. Zij vrezen dat ze door die backstop tot in de eeuwigheid vastgeketend zitten aan de EU. Want wie in de douane-unie zit, moet zich houden aan EU-regels en kan niet op eigen houtje handelsakkoorden sluiten met andere landen. Brexiteers willen dat het scheidingsakkoord wordt opengebroken en dat er juridisch bindende teksten inkomen die garanderen dat de backstop tijdelijk is. Het openbreken van het akkoord kreeg May niet voor elkaar: wel zorgde ze dus voor twee aanvullende documenten, met daarin beloftes dat de backstop tijdelijk is.

Maar of dat goed genoeg is voor de hardline brexiteers, dat zullen we pas vanavond weten.

Kijk hier naar de brexit uitgelegd: wat is de backstop: