RIVM: medicijnen maken het water ziek

Via het riool komt een gevaarlijke hoeveelheid geneesmiddelen in het water terecht. Het water uit de kraan is nog goed, maar de kwaliteit van drinkwaterbronnen wordt bedreigd.

Marcia Nieuwenhuis 06-10-16, 21:05 Laatste update: 07-10-16, 18:01

Er is reden tot zorg over de effecten van geneesmiddelen op de waterkwaliteit, blijkt uit een rapport van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat vandaag verschijnt. Geneesmiddelen komen na gebruik via het toilet en de waterzuiveringsinstallaties in het oppervlaktewater terecht.

Bij het drinken van een glaasje kraanwater hoeft niemand zich nog zorgen te maken. De concentraties van geneesmiddelen in het drinkwater zijn zo laag, dat je bij wijze van spreken een zwembad moet leegdrinken wil je iets merken.

Toch vormen de resten van geneesmiddelen een risico voor de kwaliteit van het drinkwater in Nederland. Hoofdonderzoekster Caroline Moermond van het RIVM: ,,Drinkwaterbedrijven maken zich zorgen, omdat de concentratie van geneesmiddelen in het water dan groter wordt.'' Dat komt onder meer door het stijgende medicijngebruik als gevolg van de vergrijzing. Bovendien daalt de waterstand van de rivieren periodiek, waardoor de vervuiling indikt.

Het is bijzonder dat het oppervlaktewater aanzienlijk meer vervuild wordt door geneesmiddelen dan door gewasbestrijdingsmiddelen
Pim de Voogt

140 ton
Het is voor het eerst dat het RIVM heeft berekend hoeveel geneesmiddelen er in ons land in het water terechtkomen. In Nederland wordt per jaar naar schatting minstens 140 ton geneesmiddelresten in het oppervlaktewater geloosd. ,,Dit is nog een voorzichtige schatting, mogelijk is het nog veel meer'', voegt Moermond toe. Aan gewasbeschermingsmiddelen komt volgens het RIVM jaarlijks 17 ton in het oppervlaktewater terecht.

Hoogleraar chemie Pim de Voogt van de Universiteit van Amsterdam: ,,Het is bijzonder dat het oppervlaktewater aanzienlijk meer vervuild wordt door geneesmiddelen dan door gewasbestrijdingsmiddelen. Het aparte is dat we van gewasbestrijdingsmiddelen veel beter weten welke schade die kunnen veroorzaken. Wij weten niet goed wat een stof als paracetamol voor een vis betekent.''

Er zijn zo'n 2.000 werkzame stoffen in geneesmiddelen, waarvan we er nu 80 hebben onderzocht
Caroline Moermond

Geslachtsverandering
Vijf geneesmiddelen zijn in concentraties aangetroffen die de veiligheidsnorm overschrijden. Het gaat om de pijnstiller diclofenac, drie soorten antibiotica en een middel tegen epilepsie. Onderzoek toont aan dat geneesmiddelen effect kunnen hebben op waterdieren. Zo kunnen anticonceptiemiddelen zorgen voor geslachtsverandering bij vissen en kan het gedrag van waterkreeftjes en vissen veranderen door antipsychotica.

De Voogt pleit voor strengere regelgeving. ,,Ik constateer dat het lang duurt voordat in de wetgeving voor de toelating van geneesmiddelen óók de beoordeling van de eventuele nadelen van geneesmiddelresten voor het milieu ondergebracht is. Ik vermoed dat dit te maken heeft met de belangen van de farmaceutische industrie, artsen, specialisten en patiënten.''

De Voogt en Moermond vinden dat deze bevindingen schreeuwen om vervolgonderzoek. Moermond: ,,Er zijn zo'n 2.000 werkzame stoffen in geneesmiddelen, waarvan we er nu 80 hebben onderzocht.''