Het Rotterdamse stadsbestuur heeft de gemeenteraad herhaaldelijk onvolledig geïnformeerd over financiële tegenvallers en andere ongunstige ontwikkelingen aangaande het Warmtebedrijf, concludeert de Rekenkamer. Het buitenspel zetten van de gemeenteraad, die een controlerende taak heeft, geldt als een politieke doodzonde.

Daarnaast heeft het college ‘een onverantwoord groot risico genomen’ in een poging het Warmtebedrijf op het droge te krijgen. Zo zijn ‘geen adequate risicoanalyses uitgevoerd’, staat in het rapport dat morgen pas wordt gepubliceerd. Met als gevolg dat ‘grote risico’s zijn onderschat of in het geheel niet in beeld zijn gebracht’. Als raadsleden op de hoogte waren van de onverantwoorde risico’s hadden ze, in theorie, op de rem kunnen trappen. Dat is niet gebeurd.

Het Warmtebedrijf is de gemeente al jaren een blok aan het been. Door overtollige hitte uit de haven te gebruiken voor de verwarming van huizen kan veel CO₂-uitstoot worden bespaard, is het idee. Weliswaar wordt er aan ruim 50.000 huishoudens (vooral op Zuid) warmte geleverd, maar het project lijdt zes miljoen euro verlies per jaar. Daarom wil het Warmtebedrijf uitbreiden en ook warmte leveren aan Leiden, maar de aanleg van een 40 kilometer lange pijpleiding heeft vertraging opgelopen.

Met name over deze pijpleiding naar Leiden is de gemeenteraad onvoldoende op de hoogte gebracht. Rotterdam is namelijk verplicht om vanaf 1 januari warmte te leveren. Nu de leiding minstens twee jaar is vertraagd, hangt de gemeente een enorme schadeclaim boven het hoofd. Deze afspraken – de ‘comfort letter’ – stammen uit oktober 2017, maar de raad is pas in april 2018 geïnformeerd. ,,Hierdoor nam de raad pas achteraf kennis van juridische verplichtingen met grote financiële risico’s’’, schrijft de Rekenkamer. En: ,,de comfort letter stond op gespannen voet met een door de raad aangenomen motie om geen nieuwe langdurige verplichtingen aan te gaan.’’

Het is de vraag welke consequenties deze snoeiharde kritiek heeft voor het huidige stadsbestuur. Veel is op het conto te schrijven van de begin dit jaar opgestapte Adriaan Visser (D66), maar het is zijn partijgenoot en opvolger Arjan van Gils (Financiën en grote projecten) die politiek verantwoordelijk is, samen met GroenLinks wethouder Arno Bonte (Duurzaamheid) en VVD-er Bas Kurvers (Bouwen).

In het weerwoord erkent het stadsbestuur ‘dat de informatievoorziening op verschillende momenten is tekort geschoten’. ,,Het dossier kenmerkt zich door onvoorziene omstandigheden en wendingen die helaas het college ook hebben verrast’. En niet alles, bijvoorbeeld de ‘comfort letter’, hoeft meteen met de raad worden gedeeld, is het verweer.

Het rapport is getiteld ‘Warmte zonder leiding’ en dat is niet voor niets. De Rekenkamer schetst een beeld van een stuurloze gemeente die óf afzijdig was, óf zich juist op een onprofessionele manier bemoeide met het Warmtebedrijf. Er zijn geen duidelijke afspraken over de verhouding tussen het Warmtebedrijf en de gemeente, en de wijze van handelen.

Overigens adviseert de Rekenkamer om te stoppen met de pijp naar Leiden. Op lange termijn ziet de onafhankelijke controleur een ‘Warmtebedrijf Light’ voor zich, dat zich richt op de uitbreiding van het warmtenet in Rotterdam. Hiermee wordt meer CO₂ en stikstof vermeden, en leidt tot een verbetering van de Rotterdamse luchtkwaliteit – in plaats van die van Leiden.