Een nepbericht op Facebook zette het leven van Bianca uit Meppel op zijn kop, maar staat nog steeds online. Hoe kan dat?

Dat schrijft Dagblad van het Noorden. Het is 31 maart 2020 als Bianca door een kennis wordt gewaarschuwd. ‘Kijk nu eens wat er over jullie op Facebook staat!’

Ze ziet een foto van zichzelf en haar verloofde Arnold, met de titel: ‘Oplichtersstel’. In de tekst daaronder, vol spelfouten, staat dat ze ouderen van hun sieraden en geld beroven, inclusief werkwijze. Degene die het bericht heeft geplaatst vraagt of iedereen het op Facebook wil delen. Vier maanden later hebben meer dan 27.000 mensen dat gedaan.

De telefoon van Bianca en Arnold stond sinds die eerste waarschuwing in maart roodgloeiend. Ze werden bedreigd door volstrekt onbekenden. ,,Dat we maar beter over onze schouders konden kijken’’, vertelt Bianca. ,,Mensen wilden onze vingers eraf snijden, of stroppen voor ons ophangen. Anderen begonnen in het wilde weg te schelden in chatberichten. Het zijn maar woorden, maar dat raakte ons diep.”

Bianca bleef uit voorzorg een tijd lang thuis. Ze was bang om naar buiten te gaan. De kinderen deden de boodschappen, al moest de oudste zoon van Bianca zich verdedigen tegenover zijn vrienden. „Hij durfde een paar weken lang zijn vrienden niet meer thuis uit te nodigen. Bang dat de ouders van zijn vrienden ons oplichters zouden vinden.”

Bianca en Arnold deden aangifte bij de politie, maar er is niets veranderd. Het nepbericht staat nog altijd online, wordt gedeeld en de politie heeft geen verdachte(n) kunnen aanhouden. „De politie heeft Facebook in Amerika verzocht het bericht te verwijderen’’, zegt Bianca. ,,Maar ze verwachten niet dat daar op korte termijn iets uit gaat komen.”

Uit een onderzoek van het CBS in 2018 blijkt dat jaarlijks meer dan tweehonderdduizend internetgebruikers te maken krijgen met lasterlijke berichten. Ruim zestig procent via sociale media. Een nepaccount is zo aangemaakt, een kort nepbericht met foto is zo geplaatst. Kwaadwillenden kunnen hun slachtoffers eindeloos dwarszitten.

Ivar Vermeulen, communicatiewetenschapper aan Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam, deed onderzoek naar online nepnieuws. Het stoort hem dat Facebook geen verantwoordelijkheid neemt in dergelijke kwesties. „Traditionele nieuwsmedia staat voor wat zij plaatsen. Als er onjuistheden of foutieve zaken worden gepubliceerd, komen zij met rectificatie. Facebook doet hierin vrijwel niets.”

Tientallen mensen zeggen dat ze het nepbericht over Bianca hebben gerapporteerd bij Facebook. Zonder gewenst resultaat. Volgens Vermeulen is het bericht over Bianca ‘een geval dat precies overal langs glipt’. „Facebook laat het beheren van inhoud zo veel mogelijk over aan een algoritme. Zo’n code is goed in het herkennen van bijvoorbeeld seksueel getinte afbeeldingen of het opsporen van copyrightschendingen in videofragmenten, maar het is minder goed in het beoordelen van de echtheid van deze individuele berichten.”

Volgens Vermeulen is Facebook er zelf niet bij gebaat om dergelijke kwesties actiever op te pakken. „Facebook wil niets beheren, alleen maar een platform bieden dat aantrekkelijk is voor adverteerders. Ze zeggen eigenlijk: Wij plaatsen dit niet, mensen plaatsen dit. Terwijl ze indirect goed verdienen aan de sores van Bianca. Sterker nog, het algoritme ziet dat mensen deze onjuiste en sensationele berichten lekker vinden. Facebook ziet dat ze gelezen en gedeeld worden. Hierdoor krijgen mensen vaker dit soort berichten voorgeschoteld.”

Onwaarheden op sociale media zijn hoe dan ook schadelijk voor de mensen over wie het gaat, weet Vermeulen. „Zelfs als iets negatiefs niet waar blijkt te zijn, hebben mensen de neiging om te denken ‘waar rook is, is vuur’.”

Charlotte Meindersma, jurist voor online ondernemers, vindt dat Bianca niet kansloos staat. „Ten eerste kan ze Facebook zelf aanschrijven Dat is de kortste weg. In Europa zou dit Facebook in Ierland moeten zijn. Zij weten wie deze onjuiste informatie gedeeld heeft, maar mijn ervaring is dat ze die informatie niet delen. Ze zouden deze persoon wel kunnen opdragen het te verwijderen. Anders zou het bedrijf het alsnog zelf kunnen doen.”

Een volgende stap is rigoureus: het miljardenbedrijf voor de rechter slepen. Dat gebeurt vaker dan mensen denken, zegt Meindersma, en is dus niet iets om voor terug te deinzen. „Als het niet klopt wat daar staat en Facebook doet er niets aan, kun je een kort geding aanspannen. Een groot bedrijf als Facebook zal zich sneller en harder verweren, maar als je kunt aantonen dat je bent benadeeld, zou ik het aanraden. Een rechter zou Facebook dan ook kunnen opleggen het schadelijke bericht te verwijderen.”

Bianca kan ook een schadevergoeding eisen, zegt Meindersma. „Maar het meest leed is psychisch, dat is moeilijk uit te drukken in getallen of bedragen. De rechtspraak is er veelal op gericht om situaties terug te brengen in oude staat. De calvinistische instelling van Nederland maakt dat we vinden dat mensen er nooit beter van mogen worden. Op zijn hoogst zal het om een paar duizend euro kunnen gaan.”

Bianca overweegt haar opties. Ze is bang dat een rechtszaak tegen de techgigant veel geld gaat kosten.

Ook denkt ze te weten van wie het nepbericht komt, maar kan het niet hard maken. In het kader van lopend politieonderzoek kan ze er weinig over zeggen. „Als blijkt dat het om die persoon gaat, hoeft deze niet gestraft met een boete of een schadevergoeding. Een financiële straf, brengt hem niet op het rechte pad. Laat mijn verhaal voor iets groters staan.”

Ze wil iedereen op het hart drukken bewuster om te gaan met sociale media. „Deel niet iets als je niet zeker bent van je zaak. Je kunt er zo het leven van een gezin mee verwoesten.”