'Bedrijven moeten hebzuchtig personeel weren'

Het was afgelopen weekend tien jaar geleden dat Lehman Brothers failliet ging. Hebzucht wordt alom als een van de belangrijkste oorzaken gezien van de kredietcrisis. Gedreven door hoge bonussen probeerden bankiers zo veel mogelijk beleggingen te verkopen. Ook als ze wisten dat die heel risicovol waren. Toch lijkt buitensporige inhaligheid geen taboe in de financiële sector, getuige de beloning van 3 miljoen die ING onlangs aan topman Hamers wilde uitkeren. Wellicht omdat hebzucht wordt gezien als een menselijke zwakte die we allemaal hebben.

Niet alleen binnen de financiële sector wordt er zo over gedacht. Ik citeer uit dagblad Trouw van afgelopen zaterdag: 'Hebzucht in combinatie met een gebrek aan regels en een gebrek aan toezicht is een dodelijke combinatie. De hebzucht kan maar moeilijk uitgebannen worden. Het toezicht kan wel worden verbeterd.' Een veelverkondigde opinie: hebzucht zit in de menselijke natuur, daar is niets aan te doen. Het systeem dat iemand in staat stelt zijn menselijke gebreken te volgen, moet daarentegen worden aangepakt.

Wetenschappelijk onderzoek laat een genuanceerder beeld zien. Nederlandse wetenschappers ontwikkelden een paar jaar geleden een test waarmee je kunt meten hoe inhalig iemand is. Je scoort hoog als je het eens bent met stellingen als: 'geld heb je nooit genoeg' en 'ik wil altijd meer'. Vervolgens lieten ze ruim vijfduizend Nederlanders de lijst invullen. Wat bleek? De ene mens blijkt opvallend hebzuchtiger dan de andere.

Ook ontdekten ze dat bankiers, makelaars, accountants en verkopers meer dan gemiddeld worden gedreven door hebzucht. Dat komt niet alleen door perverse prikkels als prestatieloon en bonussen, maar is ook gewoon een karakterkwestie. Mensen met een hebzuchtig karakter kiezen vaker voor de financiële sector.

Dat is zorgwekkend: hebberige mensen zijn namelijk vaker impulsief en hebben minder zelfcontrole. Hebzucht kan bovendien leiden tot irrationele keuzes. De onderzoekers deden een experiment waarbij deelnemers zich moesten voorstellen dat ze een houtverwerkingsbedrijf hadden. Ze moesten samen met andere bedrijven beslissen hoeveel bomen ze wilden kappen. Hebzuchtige proefpersonen waren bereid meer bos te kappen om meer winst te behalen, zelfs als dat zou leiden tot ontbossing waardoor iedereen slechter af was, inclusief zijzelf.

Te veel hebzuchtige mensen binnen in één bedrijf (of sector), is dan ook heel onwenselijk. Het lijkt me een goed idee dat zo'n hebzuchttest voortaan vast onderdeel wordt van sollicitatieprocedures. Hebzucht kan namelijk wél worden uitgebannen: door een ander type mensen aan te nemen.

Reageren? economie@persgroep.nl