Bewust sparen is niet sexy

,,Een derde van het spaargedrag blijkt genetisch bepaald te zijn”, stelt de budgetorganisatie in een donderdag gepresenteerd rapport . ,,Mensen blijken verleidingen en beloningen op de korte termijn maar beperkt te kunnen weerstaan. Bovendien waarderen veel mensen het heden sterker dan de toekomst.”

Dat zou je wel denken. Bij elkaar hebben we bijna 350 miljard euro op de rekening staan. Een aardige appel voor de dorst, nietwaar? Uit onderzoek van Blackrock, een Amerikaanse vermogensbeheerder, bleek dat er nergens in Europa zoveel gespaard (en zo weinig belegd) wordt als in Nederland. Tachtig procent van ons vermogen staat veilig op de bank.

Dat het geld nogal scheef verdeeld is. Je hebt een groep die braaf spaart, soms heel veel. Je hebt miljoenen Nederlanders met tienduizenden euro’s op de spaarrekening, maar er zijn ook 2,5 miljoen gezinnen zonder noemenswaardige buffer. 36 procent van de huishoudens heeft een probleem als de wasmachine kapot gaat, stelt het Nibud.

Dat speelt wel een rol, zegt Fred van Raaij, economisch psycholoog. ,,Sparen? Daar denken ze niet eens aan. Ze zijn al blij als ze de maand kunnen uitzingen met het geld dat ze op hun rekening hebben staan. Nederlanders zijn wel spaarzaam, maar het is ongelijk verdeeld.”

,,Dat wordt vaak in verband gebracht met het calvinisme, maar volgens mij ligt de oorzaak in het klimaat. Dat dateert al uit de periode voordat we met geld betaalden. Als je in een land woont waar iedere dag eten aan de boom groeit, hoef je niet te sparen. Als je weet dat er in de winter niks groeit, leg je een voorraad aan. Daarom wordt in Noord-Europese landen meer gespaard dan in Zuid-Europa.”

Opnieuw Van Raaij: ,,Ik denk wel dat we er in de loop der tijd slechter in zijn geworden. Vroeger was sparen echt een deugd. En daar kwam nog iets bij: geld uitgeven aan luxe zat niet in onze aard. Uit eten ging je alleen als er iets te vieren was. Maar verder was gewoon al gek genoeg. De huidige maatschappij is veel meer korte termijn georiënteerd. Sparen is voor veel mensen te degelijk. Ik weet niet eens of ik mijn pensioen haal, hoorde ik pas iemand zeggen. Tja.”

Het eenvoudigste voorbeeld: bij iedere pintransactie schrijft de bank een klein bedragje naar je spaarrekening over. Je merkt er niets van, niet meteen tenminste, je hoeft er niks voor te doen bovendien. En uiteindelijk heb je wel een potje. Van Raaij ziet er wel wat in. ,,Als mensen telkens opnieuw de beslissing moeten nemen iets op hun spaarrekening te zetten, maken ze al snel een uitzondering. Omdat het bijvoorbeeld december is, een dure maand. En dan is de drempel om het een volgende keer wel weer te doen een stuk hoger. Als het automatisch gebeurt, zetten ze het niet zomaar stop.”