,,Het is simpel: publiek geld moet je volstrekt risicoloos beleggen”, zegt Eric Spaans, raadslid van de gemeente Molenwaard (0,68 procent van de aandelen) en werkzaam in de energiewereld. In tegenstelling tot veel PvdA-collega’s is hij voor verkoop. ,,Of je het leuk vindt of niet: Eneco is na de splitsing met netbeheerder Stedin een commercieel bedrijf en elektriciteitsproductie is inherent risicovol.” Hij wijst op de Icesave-affaire waarbij zijn eigen gemeente Molenwaard miljoenen bij de IJslandse bank had gestald. ,,Dat was een harde les.”

Richard Klatten, directeur van duurzame speler Qurrent, is het met Spaans eens dat de elektriciteitsmarkt volatiel is. ,,In mijn visie zijn veel traditionele spelers ten dode opgeschreven. Zij moeten de komende jaren naast stroomproductie inzetten op energiediensten. Dat geldt voor Eneco net zo goed. Fors investeren in windparken is daarvoor onvoldoende.”

Daar komt bij dat Eneco niet alleen in Nederland actief is. Het is mede-eigenaar van het Duitse energiebedrijf Lichtblick, ook nam het dit jaar een flink aandeel in de virtuele energiecentrale Kraftwerke. Gemeenten zijn kritisch. ,,Daarbij investeert Eneco de laatste tijd vooral in het buitenland, mede op ons risico”, schrijft het Dordtse college van B&W deze week.

Het lijkt zo aantrekkelijk: verkoop van Eneco kan 2 tot 2,9 miljard euro opleveren. Gemeenten krijgen in één keer enkele tot wel honderden miljoenen (Den Haag, Rotterdam, Dordrecht) binnen. Die kunnen ze besteden aan mooie projecten in hun stad of dorp. De andere kant is dat het jaarlijkse dividend, in 2017 circa 65 miljoen euro, vervalt.

Afschrikwekkend voorbeeld is het Zuid-Hollandse Voorschoten, dat in 2009 de Nuon-aandelen voor 40 miljoen verkocht. Het geld werd zo enthousiast uitgegeven dat in plaats van een riante spaarpot een grote schuld van tientallen miljoenen euro’s resteert. De Groningse hoogleraar Maarten Allers stelde tegen De Groene Amsterdammer dat veel politici de opbrengsten beschouwen als ‘gratis geld’. In steden als Den Bosch en Tilburg zijn inmiddels honderden miljoenen van de Essent-gelden uitgegeven. Weliswaar aan nobele zaken, maar het geld is weg.

Het is waar Eneco keer op keer op wijst: de verduurzaming van Nederland loopt serieus gevaar als gemeenten hun aandelen verkopen. Het Rotterdamse energiebedrijf koos in 2007 als eerste grote speler een groene koers. Tien jaar later investeert Eneco 300 miljoen per jaar in duurzame projecten en is het mede-eigenaar van twee windparken op zee. Ook is Eneco onder meer mede-eigenaar van Greenchoice en biedt het allerlei slimme diensten aan, zoals thermostaat Toon.

,,Eneco is echt de witte raaf onder de grote stroombedrijven”, looft Richard Klatten, ceo van Qurrent, dat vorige week in het jaarlijkse onderzoek van Consumentenbond, Natuur & Milieu en Wise als groenste stroombedrijf uit de bus kwam. ,,De energietransitie wordt gedragen door nieuwkomers zoals wij en Eneco.”

In datzelfde onderzoek eindigt Eneco met afstand als beste grote energiebedrijf. Met rapportcijfer 7,9 wordt het in de categorie ‘voorlopers’ geplaatst. Ter vergelijking: Nuon haalt slechts een 4,7 en is volgens de onderzoekers ‘een vervuiler’. Essent doet het met een 5,2 iets beter en is een ‘volger’.

De tekst gaat verder na de foto

Zo groen als Eneco het doet voorkomen is het bedrijf nu ook weer niet. Slechts een kwart van de opgewekte stroom komt uit duurzame bronnen als zon, wind en biomassa, meldt het bedrijf zelf. Dat zal in 2020 de helft zijn. In totaal levert Eneco 2.000 MW aan duurzame stroom, dat is evenveel als drie fikse elektriciteitscentrales.

Voorstanders ergeren zich aan het frame dat Eneco volgens hen neerzet. ,,De suggestie dat enkel een Eneco in publieke handen een duurzame toekomst van het bedrijf en Nederland garandeert, is aperte flauwekul,” zegt Eric Spaans, PvdA-raadslid voor de gemeente Molenwaard. Hij wijst op het Energieakkoord en de duurzame plannen van het nieuwe kabinet. ,,De verduurzaming is in volle gang, ook fossiele bedrijven zetten inmiddels steeds meer in op duurzaamheid.”

Het college van B&W van Dordrecht – met 9,05 procent één van de grote aandeelhouders – noemde het afgelopen week in een uitgebreide brief ,,vergezocht dat dit klimaatakkoord door een onderneming [Eneco] met een investeringscapaciteit van maximaal 300 miljoen euro per jaar gerealiseerd moet worden”.

Een andere grote ergernis van de aandeelhouders is het riante salaris van ceo Jeroen de Haas en de Eneco-top. De Haas kreeg in 2016 bijna zeven ton bijgeschreven, de overige drie directieleden ruim vijf ton. Ook de managementlaag daaronder zit er zeer warmpjes bij, zeggen insiders. ,,Wij hebben nul komma nul invloed op het salaris van De Haas”, stelt raadslid Spaans.

Aandeelhouders ergeren zich sowieso aan hun geringe inspraak. Topman De Haas gaat zijn eigen gang en wordt door critici met een zonnekoning vergeleken. CNV-bestuurder Patrick Fey werpt tegen dat de gemeenten nooit bijzonder hun best hebben gedaan. ,,Als je invloed wilt hebben via het aandeelhouderschap, werk daar dan aan.” De bond erkent dat het salarisbeleid wringt. ,,Maar bij verkoop aan een buitenlands bedrijf vloeit er straks ook veel geld weg.”

Duidelijk lijkt dat er een grote meerderheid voor verkoop is. Alleen lijkt het percentage voorstanders wel kleiner dan vooraf gedacht. De benodigde 75 procent voorstanders lijkt niet te worden gehaald. Daardoor kan een nieuwe eigenaar bij privatisering niet Eneco's statuten eenzijdig wijzigen en de absolute macht over het energiebedrijf verwerven. Dat drukt de potentiële waarde van Eneco.