Terwijl het Kabinet het wetsvoorstel al klaar heeft om de uit de 19e eeuw stammende belasting af te schaffen, zien gemeenten hun kans schoon. Zij voeren de precario nog snel in, zeker nu de wet een zeer lange overgangstermijn van tien jaar bevat en ze zo nog tot met 2027 kunnen heffen. Delft is het recentste voorbeeld: deze maand rekent de stad voor het eerst precario op het stroomnet. Volgend jaar moet Stedin daardoor liefst 3,4 miljoen euro afdragen aan de Delftse gemeentekas.

Ruim ruim veertig dorpen en steden zijn dit jaar met de precario gestart, blijkt uit cijfers die Alliander en Stedin aan het AD hebben verstrekt. Dat zijn de twee grootste regionale netbeheerders, vrijwel alle precario-gemeenten bevinden zich in hun werkgebied. Inmiddels heffen ruim 140 van de in totaal 380 gemeenten belasting op het stroomnet. 

Koploper
Nieuwe gemeenten bij Alliander - beheerder voor de provincies Noord-Holland, Gelderland, Flevoland en Friesland - zijn o.a. Alkmaar, Ede, Gooise Meren, Veenendaal, Weesp en Wageningen. In het Stedin-gebied - Zuid-Holland en Utrecht - betreft het onder meer Amersfoort, Dordrecht, Gorinchem, Sliedrecht, Strijen en Zwijndrecht.

Per gemeente gaat het al snel om vele miljoenen: neem koploper Den Haag dat een slordige 11,5 miljoen euro heft. Rotterdam rekent 9,8 miljoen, Haarlemmermeer 6,5 miljoen, Leiden 5,7 miljoen. Over dit jaar kreeg Alliander liefst €148 miljoen op zijn bord geschoven, 38 miljoen meer dan vorig jaar. Stedin moet ruim 60 miljoen betalen, vorig jaar was dat nog 36 miljoen euro. In totaal zijn Alliander en Stedin over 2016 dus liefst 206 miljoen euro kwijt.

Check op de interactieve kaart hieronder of uw gemeente precario heft en zo ja, hoeveel. Tekst van het artikel loopt door onder de kaart. 

Netbeheerders klagen dat gemeenten de precario als makkelijke melkkoe gebruiken om hun inkomsten aan te vullen. ,,Wij vinden de precario een onjuiste belasting, die in geen enkele relatie tot door ons verleende diensten staat," stelt Jasmijn Dielesen van Alliander.

Gemeenten zijn het daar mee oneens. Belangenclub VNG stelt dat de stroomnetten geld kosten, bijvoorbeeld als er door graafwerk verkeersmaatregelen moeten worden genomen.

(UPDATE: volgens netbeheerders klopt dat laatste niet. ,,Wij moeten alle kosten voor het graven tot de laatste cent zelf betalen en dat al in de vergunningsaanvraag melden," stelt Alliander.)

Zeker is dat burgers de dupe zijn, want netbeheerders berekenen de precario door. Zo betalen inwoners van Zuid-Holland en Utrecht komend jaar al 18 euro per klant aan precario en in 2018 stijgt dat naar 30 euro. Bij Alliander betalen gezinnen nu al jaarlijks 44 euro per klant. Al die burgers kijken boos naar de netbeheerders, terwijl die er ook niks aan kunnen doen, zeggen ze.

Profijt
En extra oneerlijk: doordat netbeheerders de kosten omslaan, zijn burgers van gemeenten zonder precario eveneens de dupe. ,,Een inwoner van Capelle a/d IJssel, dat niet heft, betaalt mee aan de belasting die Den Haag, Schiedam en al die andere gemeenten opleggen," vertelt Franc de Korte van Stedin.

In Delft is die onevenwichtigheid voorname redenen geweest om dan ook maar te gaan heffen. In een motie noemde lokale ChristenUnie het oneerlijk dat Delftse inwoners ,,betalen voor de belastinginkomsten van andere gemeenten, maar daar zelf geen profijt van hebben." De motie werd begin november vorig jaar unaniem aangenomen.

De netbeheerders en belangenclub Netbeheer Nederland roepen de Tweede Kamer daarom op haast te maken. Met de verkiezingen van 15 maart op komst, is er weinig tijd voor afschaffing. ,,Als het wetsvoorstel over de verkiezingen heen wordt getild, kan het zo maar sneuvelen of lang uitstel krijgen. We vrezen we dat er dan alsnog veel gemeenten precario gaan heffen," zeggen Alliander en Stedin.

Ook de VEMW, de belangenclub van grote stroom- en waterafnemers, maant tot spoed. Zeker nu ook veel waterleidingsbedrijven precario opleggen. ,,De precario is een bizar fenomeen, waar zo snel mogelijk een eind aan moet komen," zegt directeur Hans Grünfeld.

Hij hoopt dat de Tweede Kamer meteen de lange overgangstermijn van tien jaar bekort. In het plan van Plasterk mogen gemeenten nog tot 2027 heffen. ,,Dat is echt véél te lang."

Debat
Het woord is aan de Tweede Kamer. Minister Plasterk laat via zijn woordvoerder weten dat afschaffing wat hem betreft snel kan. ,,De schriftelijke behandeling is klaar, de Tweede Kamer is aan zet." Zoals het er nu uitziet debatteert wordt in de week van 30 januari over het voorstel gedebatteerd.

Zelf noemt de PvdA-bewindsman de overgangstermijn van tien jaar redelijk. ,,Die geeft de mogelijkheid om geleidelijk het effect van de afschaffing van de precariobelasting op werken van algemeen nut op te vangen," schreef hij deze maand nog.

Het COELO, het Groningse instituut dat onderzoek doet naar de economie en financiën van gemeenten, is kritisch. De tien jaar lijkt vooral gekozen omdat het een rond getal is en een lange periode is. ,,Veel gemeenten gaan die belasting zeker niet geleidelijk afbouwen," zegt onderzoekster Corine Houben. 

,,Een wethouder van Financiën zit doorgaans vier jaar en heeft met allerlei politieke wensen te maken. Die wil nú zo veel mogelijk inkomsten en laat afschaffing aan zijn opvolger in de verre toekomst. Dat is politiek."Het is uiteraard ook de reden dat zoveel gemeenten de precario nog snel invoerden.

Onzichtbaar
Houben hoopt op een snel einde. ,,Doordat burgers die uiteindelijk via de energienota betalen, is de precario een onzichtbare belasting. Zo raakt het zicht vertroebeld op wat het werkelijk kost om in een bepaalde stad te wonen. Dat moet de overheid niet willen."

Netbeheerders zijn er nog niet zeker van. Ze wijzen er op dat Plasterk afgelopen maand nog de regels versoepelde, waardoor alle gemeenten die dit jaar precario in hebben gevoerd deze ook mogen heffen. Dat had aanvankelijk alleen gemogen als zij ook over 2015 een tarief hadden vastgesteld. Netbeheer Nederland is onaangenaam verrast. ,,Nog eens 70 gemeenten kunnen daardoor tien jaar lang precario heffen," stelt de belangenclub zuur.

UPDATE:
Namens Amersfoort laat wethouder Hans Buijtelaar (Financiën, VVD) weten dat zijn stad de precariobelasting al eind 2015 heeft ingevoerd. Zijn gemeente hoort volgens hem dus niet bij de 40 steden die de precario 'dit jaar snel hebben ingevoerd' zoals dit artikel stelt. Wel heft Amersfoort dit jaar (2016) wel degelijk pas voor het eerst.