Opleiding, werkervaring of productiviteit rechtvaardigt die loonkloof niet. Volgens de nooit eerder zo precies uitgevoerde studie is de loonachterstand het kleinst in Litouwen (313 euro) en het grootst in Roemenië (944 euro), in beide gevallen gecorrigeerd voor de (lagere) kosten van levensonderhoud. 

Wordt er rekening gehouden met leeftijd, vaardigheden, opleiding en ervaring, dan is de loonkloof met Nederland (het onderzoek is gericht op Duitsland, maar die nettolonen ontlopen elkaar nauwelijks) nog groter: respectievelijk 469 en 1058 euro.

PvdA-Europarlementariër en oud-FNV-voorzitter Agnes Jongerius noemt de uitkomsten ‘razend interessant’. ,,Als de enorme loonverschillen tussen Oost en West niet worden afgeschoven op lagere kosten van levensonderhoud, dan wel op verschil in opleiding, werkervaring of productiviteit. Nu blijkt dat die laatste verschillen er helemaal niet zijn en dus niets die lagere lonen rechtvaardigt. Uitbuiting van werknemers in Midden- en Oost-Europa is gewoon een businessmodel geworden.” 

Confederaal secretaris Esther Lynch van de Europese vakbondskoepel Etuc spreekt onomwonden van een ‘loonstraf’ voor werknemers in de MOE-landen, een afkorting voor de voormalige Oostbloklanden binnen de EU. De koepel, met 89 aangesloten vakorganisaties in 39 landen, eist voor heel Midden- en Oost-Europa een snelle loonsverhoging van meer dan de inflatie. En omdat de vakbeweging in het ex-Oostblok niet sterk staat, wil ze dat Brussel, de Europese werkgevers en regeringen in West-Europa daarbij helpen.

Jongerius is het daar volmondig mee eens en ziet ook de ratio erachter. ,,Meer economische samenhang in Europa is van levensbelang, en echt niet alleen voor Zuid- of Oost-Europa. Iedereen heeft belang bij een faire en eerlijke loonontwikkeling. Blijft dit uit, dan brengen we de eurozone en ons hele systeem in gevaar. "

Dat snelle en forse loonsverhogingen in Midden- en Oost-Europa de lokale economieën juist in gevaar kunnen brengen, zoals tegenstanders beweren, bijvoorbeeld omdat het de concurrentiepositie verzwakt, gaat er bij Jongerius niet in. 

,,Meer koopkracht genereert ook weer groei. Daar profiteren bedrijven ook van.” Julian Scola van Etuc vindt dat evenmin een serieus bezwaar: ,,Concurrentie op loon is hoe dan ook foute boel. Je kunt er toch geen beleid van maken om mensen nog verder uit te buiten?” De achterstand is al veel te groot, zegt hij, omdat de lonen niet zijn meegegroeid met de ene na de andere productiviteitsverhoging in de MOE-landen.