We zijn een impulsief en kortzichtig volkje dat niet in staat is om te sparen voor later, beweerde het Nibud in een donderdag verschenen rapport. Volgens het Instituut voor Budgetvoorlichting weegt een onnodige aankoop keer op keer zwaarder dan de zekerheid van een beschikbare buffer voor als het tegenzit.

Onverstandig

Als gevolg van onze onverstandige daden heeft een derde van de Nederlandse huishoudens geen spaargeld achter de hand. Ze leven van maand naar maand. Vaak dat niet eens, want een op de vijf huishoudens geeft structureel meer uit per maand dan er binnenkomt.

Het Nibud heeft ook meteen de oplossing voor dit probleem bedacht: automatisch een klein deel van wat er maandelijks binnenkomt, doorsluizen naar een spaarrekening. Als je dat geld toch wilt uitgeven, dan kan dat wel maar dat kost dan wel wat moeite, want je moet het terug overhevelen naar je betaalrekening.

Hip
 
Het probleem met deze aanpak is dat het ervan uitgaat dat mensen in eerste instantie iets onverstandigs doen. Zo gaat het Nibud er zonder slag of stoot vanuit dat mensen best zouden kúnnen sparen als ze niet zo kortetermijngericht waren. Maar is dat wel zo? Heeft het Nibud hier niet wat al te graag de hippe gedragseconoom willen uithangen?

Wie het rapport van het Nibud erbij pakt en daadwerkelijk leest, ziet al snel iets heel anders: 70 procent van de antwoorden op de vraag 'Waarom spaart u niet?' geeft duidelijk te verstaan dat mensen maar net rondkomen. Ze hébben gewoon niks te sparen. Slechts 8 procent van de antwoorden zou je kunnen duiden als dat mensen het 'nu iets kopen' niet kunnen weerstaan.

Spagaat

De oplossing van het Nibud om automatisch geld naar een spaarrekening over te hevelen is dus de verkeerde. Sterker, ze brengen mensen die met hun volle verstand elk dubbeltje omdraaien verder in de problemen. Veel mensen staan namelijk rood bij de bank. Hun maandinkomen automatisch afromen naar een spaarrekening creëert de bizarre situatie dat mensen - geholpen door de overheid - in een nare spagaat terecht komen:

Die mensen moeten én hoge rentes betalen op het rood staan, én spaargeld aanhouden waar ze met de huidige rente niks op verdienen én ze krijgen de eindjes niet aan elkaar geknoopt. Dat is de slechtst denkbare uitkomst waarop mensen serieus leeglopen.

Waar het Nibud over zou moeten nadenken, is hoe het kan dat zo'n groot deel van de Nederlanders gewoonweg niet kan rondkomen. Ik vermoed dat we dan snel weer uitkomen bij de echte tweedeling in onze samenleving: het deel met een vaste baan dat vermogen opbouwt in stenen en veel spaart en het andere deel dat geen enkele werkzekerheid heeft en van maand naar maand leeft.