Nieuwe staatssteun KLM onvermijdelijk na miljardenverlies

Alleen al bij KLM kwam het brutoverlies uit op 1,2 miljard euro. De omzet van de Nederlandse maatschappij, die vorig jaar in plaats van 35 miljoen maar 11 miljoen reizigers vervoerde, is 54 procent geslonken naar 5 miljard euro. 

Bij het hele concern kromp het aantal passagiers met twee derde. De omzet van Air France-KLM kwam met 11 miljard euro bijna 60 procent lager uit.

,,De financiële resultaten van KLM laten zien hoe ernstig de situatie is”, aldus topman Pieter Elbers. ,,De luchtvaart zal er een langere periode heel anders uitzien, met minder verkeer en lagere inkomsten. Ook dit jaar is veel minder goed gestart dan we voorzien hadden.”

Het bedrijf rekent er nu op dat het in 2025 pas weer op hetzelfde niveau verkeert als net voor de coronacrisis. Toch blijft Elbers hoopvol. ,,KLM heeft niet alleen de ambitie om te overleven, maar ook om na de crisis een belangrijke en verantwoorde speler in de luchtvaart te blijven.”

Daarvoor zal een nieuwe ronde overheidshulp wel onvermijdelijk zijn. De schuld van Air France-KLM is, mede vanwege coronasteun, opgelopen tot ruim 11 miljard euro. De maatschappij heeft volgens topman Benjamin Smith nog een ‘relatief comfortabele’ 9,8 miljard euro in kas.

Een nieuw hulppakket zal deze keer niet bestaan uit leningen en garanties daarvoor, maar uit het omzetten van de vorig jaar geregelde noodleningen in aandelen Air France-KLM. 

Het gaat daarbij mogelijk om tussen de 4 en 5 miljard euro, waaronder het miljard aan leningen van de Nederlandse staat. Dat is ruwweg twee keer zo veel als de net twee miljard euro die het hele concern momenteel op de beurs waard is. Dat maakt de nieuwe steunoperatie een pseudo-nationalisatie.

Door het omzetten van leningen in aandelen hoeven het concern en zijn dochters die leningen niet meer terug te betalen - in het geval van KLM had dat binnen 5,5 jaar en met 7 procent rente moeten gebeuren. Een aandelenaankoop is nagenoeg onvermijdelijk, omdat Frankrijk koste wat het kost haar plannen doorzet.

Als Nederland niet meedoet, zal het belang van 14 procent dat het kabinet in februari 2019 voor 744 miljoen kocht na de vorige machtsstrijd met Frankrijk – en vooral de bijbehorende inspraak – ernstig verwateren. Een exclusief Franse bijdrage zal ertoe leiden dat Air France binnen het bedrijf nog meer voorrang zal krijgen - en dat bij een concern dat al jaren aanhikt tegen de eigenzinnige, semi-zelfstandigheid van de Nederlandse dochter.

Haast is geboden, omdat de grote Europese concurrenten vergelijkbare operaties al achter de rug hebben. Ministers Wopke Hoekstra (Financiën) en Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur) zeggen ‘in nauwe dialoog te zijn’ met de Franse regering en de Europese Commissie. Maandag is er nieuw overleg met kartelcommissaris Margrethe Vestager.

Brussel ziet aandeleninkoop als staatssteun. Om daarvoor in aanmerking te komen, eist de Europese Commissie bloedgeld, wat betekent dat KLM en Air France activiteiten zullen moeten opgeven. En aangezien er niet veel wisselgeld meer is – bij KLM gaan er 6000 werknemers uit, bij het twee keer zo grote Air France 8500 – zal het gaan om de kroonjuwelen: start- en landingsrechten op Schiphol en in Parijs.

Eerder nam Duitsland 20 procent van het aandelenkapitaal van Lufthansa over in ruil voor 6 miljard euro steun. Om daarvoor in aanmerking te komen, moest de luchtvaartgigant 18.000 starts en landingen per jaar inleveren op zijn sleutelvliegvelden Frankfurt en München.

Zulke ‘slots’ zijn goud waard. Zo verkocht Air New Zealand vorig jaar één slot op het Londense Heathrow voor 27 miljoen dollar. De waarde van het Lufthansaoffer zou op bijna een half miljard euro uitkomen.

De KLM-groep ‘bezit’ zo’n 270.000 starts en landingen op Schiphol. Gedwongen minder vliegen zal het toch al moeizame herstel van de maatschappij nog verder bemoeilijken. Slots bepalen wanneer de luchtvaartmaatschappij kan vliegen en spelen een cruciale rol in het overeind houden van het Europese- en intercontinentale overstapnetwerk.

De klap komt nog eens dubbel hard aan, want de rechten die worden opgegeven, komen daarna in handen van concurrenten. Die kunnen er alle kanten mee op vliegen, wat de kans doet toenemen dat er vanaf Schiphol nog meer 'pretvluchten’ bij komen, wat iedereen juist wilde voorkomen. De Ierse prijsvlieger Ryanair zou er zijn activiteiten op Schiphol flink mee kunnen uitbreiden en zo KLM nog verder pijnigen.

Daar maken de KLM-piloten, die een belang van 2,58 procent in moederbedrijf Air France-KLM houden, zich boos over. ,,Het baart ons zorgen dat slots die opgegeven moeten worden, beschikbaar komen voor andere luchtvaartmaatschappijen die zelf vaak door een staat gefinancierd zijn”, zegt voorzitter Hans Tetteroo van de Stichting Piloten Aandelen Air France-KLM (Spaak) die vorig jaar 5 miljoen euro in aandelen Air France-KLM heeft gestoken. ,,Daarmee faciliteert de Europese Commissie feitelijk wat ze willen bestrijden: oneerlijke concurrentie.” 

Daarnaast hebben alle KLM-bonden, die zelden eensgezind zijn, een gezamenlijke brief aan de Europese Commissie geschreven met de oproep toestemming voor staatssteun niet te koppelen aan het inleveren van slots. ,,Daardoor wordt Air France-KLM benadeeld”, aldus FNV-bestuurder Jan van de Brink, ,,terwijl die steun nu juist bedoeld is om het bedrijf overeind te houden. Met minder slots wordt minder gevlogen en is het netwerk in gevaar.”