‘Privacy wordt geschonden door OV-chipkaart met abonnement’

Wat is precies het probleem? Sinds het afschaffen van de losse treinkaartjes is anoniem reizen met de trein alleen mogelijk met een anonieme OV-chipkaart. Hierop kan geen kortingsabonnement worden gezet; dat kan alleen op een persoonsgebonden reiskaart. Reizen zonder dat er gegevens van worden bijgehouden is daardoor duurder. Een kortingsabonnement kost eens per jaar zo’n 50 euro, waarna reizen buiten de spits met 40 procent korting mogelijk is.

Volgens de Arnhemse privacyvoorvechter is het gevaar bovendien dat dit soort data als objectieve waarheid wordt gezien: data liegen niet. Toch klopt dat niet volgens Jonker. ,,Stel dat iemand de ene week een tripje naar Duitsland maakt met de trein en terugkeert in iemands auto. De week erna gaat diegene met de auto naar Duitsland en reist enkele dagen later per trein terug. Door de data lijkt het dan alsof hij een week lang in het buitenland vakantie heeft gevierd. Heeft diegene een uitkering, dan kan hij worden gekort.”

Volgens Jonker ontstaat zo een systeem waarin mensen zelf hun onschuld moeten bewijzen, bijvoorbeeld door nóg meer data aan te leveren – denk aan pinbetalingsgegevens die ook je locatie aangeven. ,,Dat is precies het omgekeerde van wat we in onze democratie willen: we moeten juist onschuldig worden geacht tot het tegendeel bewezen wordt.”

Omdat de Autoriteit Persoonsgegevens de privacywaakhond van de overheid is, probeert Jonker daar verhaal te halen. De AP is niet kritisch genoeg, zegt hij. ,,Belangen van burgers worden door de AP vaker onder het vloerkleed gemoffeld. Ik vermoed dat dat komt doordat de toezichthouder onder druk staat van ministers en lobby’s. Met deze zaak moet de AP wat mij betreft onder ogen zien wat haar werkelijke taak is: de burger beschermen.”

De NS geeft aan dat zij als bedrijf maandag niet voor de rechter staan, en er dus niets over kunnen zeggen. Over de dataverzameling zegt een woordvoerder: ,,Wij leven alle regels na en kunnen zelf helemaal geen gegevens inzien. In Nederland is dat heel strak geregeld.”