‘Privacy wordt geschonden door OV-chipkaart met abonnement’

hoger beroepDe privacy van NS-abonnees wordt geschonden, doordat precies wordt bijgehouden hoe laat, waarvandaan en waarnaartoe zij reizen. Dit stelt Arnhemmer Michiel Jonker, die wil dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) de dataverzameling gaat verbieden. Eerder bepaalde de rechter dat de AP uitvoeriger onderzoek moest doen naar de abonnementen. Komende maandag dient het hoger beroep.

Gea Bruinsma 01-09-17, 17:56

Wat is precies het probleem? Sinds het afschaffen van de losse treinkaartjes is anoniem reizen met de trein alleen mogelijk met een anonieme OV-chipkaart. Hierop kan geen kortingsabonnement worden gezet; dat kan alleen op een persoonsgebonden reiskaart. Reizen zonder dat er gegevens van worden bijgehouden is daardoor duurder. Een kortingsabonnement kost eens per jaar zo’n 50 euro, waarna reizen buiten de spits met 40 procent korting mogelijk is.

Alleen mensen met geld kunnen nu privacy kopen
Michiel Jonker

Jonker, die in de zaak wordt gesteund door de onafhankelijke stichting Privacy First, is kritisch over de dataverzameling van NS. ,,Deze gegevens kunnen tegen iemand gebruikt worden, en dat gebeurt soms ook al. Als algoritmes een verdacht patroon zien, kan er zelfs een controleur naar je toe gestuurd worden.” De keuze om niet gevolgd te worden, door geen abonnement te nemen, is volgens Jonker niet een echte keus. ,,Alleen mensen met geld kunnen nu privacy kopen. Voor de NS is in Nederland bovendien geen gelijkwaardig alternatief.”

Data liegen (niet)

Volgens de Arnhemse privacyvoorvechter is het gevaar bovendien dat dit soort data als objectieve waarheid wordt gezien: data liegen niet. Toch klopt dat niet volgens Jonker. ,,Stel dat iemand de ene week een tripje naar Duitsland maakt met de trein en terugkeert in iemands auto. De week erna gaat diegene met de auto naar Duitsland en reist enkele dagen later per trein terug. Door de data lijkt het dan alsof hij een week lang in het buitenland vakantie heeft gevierd. Heeft diegene een uitkering, dan kan hij worden gekort.”

Volgens Jonker ontstaat zo een systeem waarin mensen zelf hun onschuld moeten bewijzen, bijvoorbeeld door nóg meer data aan te leveren – denk aan pinbetalingsgegevens die ook je locatie aangeven. ,,Dat is precies het omgekeerde van wat we in onze democratie willen: we moeten juist onschuldig worden geacht tot het tegendeel bewezen wordt.”

Omdat de Autoriteit Persoonsgegevens de privacywaakhond van de overheid is, probeert Jonker daar verhaal te halen. De AP is niet kritisch genoeg, zegt hij. ,,Belangen van burgers worden door de AP vaker onder het vloerkleed gemoffeld. Ik vermoed dat dat komt doordat de toezichthouder onder druk staat van ministers en lobby’s. Met deze zaak moet de AP wat mij betreft onder ogen zien wat haar werkelijke taak is: de burger beschermen.”

Scherpe keuzes

Belangen van burgers staan bij ons altijd bovenaan
Woordvoerder Autoriteit Persoonsgegevens (AP)

Een woordvoerder van de AP herkent zich niet in de beschuldiging van Jonker. ,,Belangen van burgers staan bij ons altijd bovenaan.” De autoriteit ging zelf in beroep tegen de uitspraak van de rechter omdat ze haar eigen object van onderzoek wil kiezen. ,,We zijn klein, dus moeten we vaak scherpe keuzes maken. De uitspraak van de rechter verplicht ons tot het onderzoek naar de NS, terwijl wij zelf daar niet voor zouden kiezen. Dit raakt dus aan onze onafhankelijke werkwijze.”

De NS geeft aan dat zij als bedrijf maandag niet voor de rechter staan, en er dus niets over kunnen zeggen. Over de dataverzameling zegt een woordvoerder: ,,Wij leven alle regels na en kunnen zelf helemaal geen gegevens inzien. In Nederland is dat heel strak geregeld.”